бюрократтық типке жақын болады.Олардың
пікірінше балалар ата-ананыңбарлық айтқандарын
мүлтіксіз тыңдауы керек,балалар үшін
ата-ананың сөзі қасиетті қағида.Ата-аналар
өздерінің нұсқауларын салқын леппен
жеткізеді және сол нұсқаулар дереу заңға
айналады.
- Ақылгөйлік бедел. Бұл жағдайда ата-аналар бала өмірін шегі жоқ ақылгөйлік және өсиеттік әңгімелерге толтырып жібереді.Балаға қысқа әрі нұска,мүмкін қалжың түрінде бірнеше сөз айтудың орнына,олар баланы өзінің қарсы жағына отырғызып қойы,қызық емес және баланың есін шығаратын ұза әңгіме бастайды.Ата-аналардың осындай түрі педагогикалық даналықты ұзақ уақыт бойы баласына өсиет айту деп түсінеді.Жаұяның осындай түрлерінде көтеріңкі көңіл мен шат күлкі жоқтың қасы.Ата-аналар жан тәнімен балалардың алдында әділ,ілтипатты болғысы келеді және олрдың мақсаты балаларға қателеспейтіндей болып көріну.
- Сүйіспеншілік беделі. Бұл біздің елімізде кеңінен тараған жалған бедел түрі.Көптеген ата-аналар балалары оларды тыңдауы үшін,олар ата-аналарына сүйіспеншілікпен қарауы керек,сол сүйіспеншілікке ие болуы үшін,әр қадамында өз балаларына деген ата-аналық сүйіспеншілігін көрсетіп отыру керек дегенге кәміл сенімде болады.Жылы сөздер,шегі жоқ аймалаулар,ескертулер,балаға деген нәзік сезімдері қажетсіз мөлшерде молынан төгілі бастайды.
- Мейірмандық беделі. Бұл беделдіктің ең ақалды емес түрі.Бұл жағдайда балалардың ата-ана сөзін жерге тастамауы балалық сүйіспеншілік арқылы жүзеге асырылады,алайда бұл жағдайда олар балаларды еркелету және аймалаудың орнына,бала сөзін екі етпеу, балаға деген шектен тыс жұмсақтық,ата-ана мейірімділігі арқылы беделге ие болуға тырысады.Әке мен шеше балаға мейірімді періште түрінде көрінгісі келеді.Ата-ана балаға не істеймін десе де рұқсат береді,олар аямшақ емес,олар дұниедегі ең тамаша ата-ана.Ондай ата-ана жанұядағы қарамақайшылықтардың болмауы үшін олар қандай да болсын рухани құрбандыққа барады.Бұндай жанұяларда көп ұзамай балалар ата-анасын билей бастайды,ата-аналардың бала талаптарына қарсы келмеуі,баланың өзниеті,қаңырлығы ,талаптарын жүзеге асыру үшін орасан зор мүмкіндік береді.Балалар шектен тыс мінез көрсете бастаған кезде ата-аналары балаларына болар болмас арсылық көрсетуге тырысады,алайда олрар кеш қалады,жанұяда зиянды тәжірибе тамырын тереңге жіберіп қояды
- Достық беделі. Көп жағдайда балаларды өмірге келмей жатып ата-аналар өздеріне серт береді,болашақта дүниеге келген балаларымыз біздің досымыздай болады деп армандайды.Әкесі мен баласы,анасы мен қызы дос бола алады және дос болулары керек,бірақ қалай алсақ та ата-аналар жанұя ұжымының ересек мүшелері,ал балалар арасындағы достық шектен аса бастаса,тәрбиелеу процессі де тотатылыды немесе оған қарама қарсы процесс орын алуы мүмкін,яғни балалар өз ата-аналарын тәрбиелей бастайды
- Сатып алу беделі. Беделге ие болу түрлерінің ішіндегі ең өнегесіз,себебі баланың ата-ананы тыңдайы мен сыйлауы үшін әке – шешесі балаларға сыйлықтар мен уәдені судай төгеді.Ата-аналар ешқандай қымсынбай:мені тыңдасаң – саған ойынщық сатып әперемін тағы да тыңдасаң мен сені циркке апарамын деп айтады.
Сонымен,бүгінгі күн талабына
сай келетін,нағыз ата-аналық бедел
дегеніміз не?
Ата-ана беделінің басты
фундаменті олардың омір салты мен
жұмысы,одардың азаматтық тұлғасы
мен қоғамдағы мінез-құлқы болып
табылады.Егер ата-аналар өз істерін
адал,ақылға қонымды тұрде жүзеге
асырып отырса өздері үшін үлкен,игі
және маңызды мақсаттар қоя білсе,өз
әрекеттері мен қиялдары үшін басқа
біреуді кінәләмай,өздері жауапты
болса осындай ата-ананы беделі
іс жүзінде жоғары адамдар қатарына
қоюға болады және ол үшін басқа ешқандай
негіздер де іздеудің қажаті жоқ,сонымен
қатар беделге ие болу үшін қандай да болсын
әр түрлі жасанды әрекеттерге барудың
қажеті болмайды.
Ата-ана беделін Макаренко
қанша кезеңге бөлді?
Макаренко Ата-ана беделін 9 кезеңге бөлді.
Пайдаланған Әдебиет:
- Қ.Бержанов,С.Мусин Педагогика тарихы. Алматы. Мектеп. 1984.
- Қадыржан Сейталиев. Педагогика тарихы. Алматы.2008
- Педагогическая поэмаПедагогика. Москва.1981
- Ата аналар кітабы А.С.Макаренко.