Шпаргалка по "Государству и праву"

22. Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай  ў 1763-1795 гг. У другой палове XVI - XVIII ст. адбываецца сацыяльна-саслоўная палярызацыя беларускага грамадства, асаблівае ўзвышэнне атрымлівае шляхта. Яе выключныя правы і свабоды далі даследчыкам падставы лічыць Рэч Паспалітую “шляхецкай нацыяй”.“Генрыкавы артыкулы” канчаткова ўзаконілі сістэму шляхецкай дэмакратыі ва ўсіх землях і правінцыях, што ўваходзілі ў Рэч Паспалітую. Далейшае ўзмацненне шляхты Рэчы Паспалітай падымала пануючы клас гэтай краіны на новы ўзровень агульнадзяржаўнай інтэграцыі. Але саслоўная інтэграцыя прыводзіла да дэзынтэграцыі грамадскай. У прыватнасці, на беларускіх землях шляхта, пераймаючы польскія ўзоры грамадскага ладу, усё больш паварочвалася да “пальшчызны”, а гэта значыць да каталіцызму, польскай культуры і мовы.У Рэчы Паспалітай паступова фарміравалася новая не толькі сацыяльная, але, можна сказаць, і этнічная супольнасць –“польскі народ шляхецкі”, якая аб'ядноўвалася як адзінымі правамі, так і адзінай каталіцкай рэлігіяй і польскай мовай. Падзел у XVII - пачатку XVIII ст. беларускага грамадства на падставе сацыяльна-рэлігійнай прыналежнасці, знішчэнне больш чым напалову беларускага этнасу прывялі да заняпаду беларускамоўнай культуры, дзяржаўнасці, а значыць, і запавольвання нацыянальнага развіцця. Але ўжо ў другой палове XVII ст. стала відавочна, што пашырэнне шляхецкай дэмакратыі пры аслабленні цэнтральнай каралеўскай і вялікакняжацкай улады вядзе да яе перадачы ў рукі магнатаў, якія фінансава закабалялі шляхту, ператваралі яе ў сваё васальнае акружэнне. Іншымі словамі, закон даваў шляхціцу правы ўдзельнічаць у дзяржаўных справах нараўне з магнатам, але на справе эканамічная моц апошніх цалкам падаўляла палітычную свободу простага шляхціца. Такім чынам, роля буйных магнатаў-землеўласнікаў у краіне яшчэ больш узрасла. Яны займалі важнейшыя дзяржаўныя пасады, а таксама месцы ў Сенаце і, па сутнасці, былі галоўнай сілай у краіне. Кароль па законе меў права склікаць Вальны сойм і прызначаць тэрмін яго пасяджэння; ад яго імя тварылася правасуддзе; ён прызначаў службовых асоб на ўрадавыя пасады; падтрымліваў зносіны з замежнымі краінамі; пасылаў і прымаў паслоў і інш. За сваю дзейнасць кароль адказваў перад Вальным соймам. Вальны сойм быў двухпалатны і складаўся з Сенатпа і Пасольскай ізбы (Палата дэпутатаў). Сенат з'яўляўся вышэйшай палатай сойма. Сюды ўваходзілі вышэйшыя службовыя асобы дзяржаўнага апарату, вярхі каталіцкага духавенства, ваяводы і кашталяны. Колькасць сенатараў даходзіла да 150 чалавек. Прычыны склікання вальнага сойма рэгуляваліся Канстытуцый Рэчы паспалітай 1791 г. Пасля Вальнага сойма дэпутаты склікалі па паветах так званыя рэляцышыя соймікі, на якіх рабілі справаздачы перад сваімі выбаршчыкамі аб рабоце сойма і сваёй дзейнасці на яго сесіях. Гісторыя ведае выпадкі, калі рэляцыйныя соймікі фактычна пераглядалі пытанні, вызначаныя Вальным соймам.

23. Агульная характарыстыка прававой сістэмы Рэчы Паспалітай.

24. Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588 г. (крынiцы, распрацоўка, зацвярджэнне  сістэма, значэнне). Статут 1588 году быў распрацаваны падканцлерам ВКЛ і старастам магілёўскім Львом Сапегам і выдадзены за ягоныя асабістыя сродкі ў друкарні, заснаванай у Вільні Пятром Мсціслаўцам на грошы магілёўскіх купцоў Мамонічаў.Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 года – помнік юрыдычнай думкі і прававой культуры перыяду Адраджэння. Трэці статут Вялікага княства Літоўскага (Статут 1588) меў сваімі крыніцамі для распрацоўкі Статуты ВКЛ 1529 і 1566 гадоў, соймавыя пастановы 1573, 1578, 1580 і 1584 гадоў, прывілеі, пастановы павятовых соймікаў.

Статут напісаны на беларускай мове, мае важнае значэнне як помнік прававой культуры і мовы беларускага народа, дае магчымасць вывучаць лексіку і стыль, дзяржаўна-прававую тэрміналогію таго часу.

25. Канстытуцыя Рэчы Паспалітай 3 мая 1791 г. Гiсторыка-прававая характарыстыка.Прыняты чатырохгадовым соймам 1788-1791 у Варшаве.Аутары:Калантай,Малахоуски,Панятоуски. Асвясцила суверэннасць РП(унитарн.),ликвид.падзел на карону и ВКЛ,кароль захавау тытул вял. князя Лит. У ВКЛ-асобнае судаводства,свій скарб,роунае прадстауництва у Сойме и яго камисиях. Месца правядз:Варшава раз у з гады у Гародни.Апека над феад.-залежн. сялянами. Улада:закан.-сойм,выкан.-кароль и рада(6 министрау назначау кароль).Выбарчы голас: асобы з 19 год+гадавы даход>100злот+записаны у земск. книги. Ликв.-ны Либерум вета-усе пастановы сойма-большасцю галасоу,спадчыннасць трона.Зямянския суды=земския +гродския. Пасады не пажыццёва,а выбарна пры дзярж. утрыманни. Канст. нязм. на 25 гадоу,перагледзиць яе мог тольки канст. сойм.Канст. 1791-першы у еуропе и други(США) у свеце закон,зафиксаваны письмова.Склад:прэамбула,11 разделау.Прэамбула-уличваючы застарэлыя недахопы киравання у РП,имкнучыся дасягн.знешн. незалежн.и унутр. свабоды народа зацвердз. гета канст. 1разд. –пануючая рэлигия каталицкая,2разд.-правы и прывилеи шляхты Пол. И ВКЛ,3 разд.-закон аб гарадах,4 разд.-нормы аб сялянах,спробы абмежыць свавольства паноу,5 разд.-уся улада павинна складацца з 3-х уладау:зак.,вык,суд.,6 разд.-стр-ра и паунамоцтва сойма,адмена либерум вета,7разд.-састау и кампет. Ураду(высш. вык. орган).Улада: Закан.1)Пасольская изба(абмяркоуванне законапраэкта),2)Сенат(ухваляу ци адкладау праект закона да пауторнага пасядж.-я сойма).Выкан.-Урад(страж прав),(кароль,прымас,5 министрау:палиц.,знешн.  и унутр спрау,ваенны,финанс).Адмена выбарчасци караля-спадчыннасць трона.8 разд.-змены у стр-ры а х-ру дзейнасци судов. органау(адрознанне ад статуту 1588г-ликвид.суд. гаспадара и паноу рады).суды 1 инстанцыи-пастаяннадеючыя(а не пасессийна),9 разд.-прызнач. Рэгента на выпадак хваробы,палону ци непауналецця караля,10 разд.-вучоба дзяцей караля и нагляд за их выхаваннем,11разд.-узброеныя силы. Канстыт. Прынята у вынику вострай палитычн. Барацьбы.Яна захоувала прыгоницки лад и створ. больш спрыяльн. умовы для мануфакт.и гандлю.

26) Канфесійнае становішча ў Вялікім  княстве Літоўскім.До Кревской унии в Великом княжестве Литовском существовали две разновеликие территории, различающиеся в религиозном отношении: северо-запад государства сохранял традиционное язычество, а другая часть государства была крещена в православие ещё в период Киевской Руси. После Кревской унии началось активное распространение католичества, пользовавшегося поддержкой центральной власти. С середины XVI века под влиянием Реформации в Великом княжестве Литовском распространялись протестантские идеи, широко воспринятые в среде магнатерии. В 1596 году была заключена Брестская церковная уния, в результате которой часть православных признала власть папы римского и оформилась в особую католическую церковь, придерживающуюся византийского обряда и известную как униатство. Среди нехристианских религий в Великом княжестве Литовском были наиболее распространены иудаизм и ислам, впервые зафиксированные здесь в XIV веке.

-Язычество-Ко времени образования  Великого княжества Литовского, славянское население было в  основном христианизировано, балтское  же население в основном было  язычниками. Имелся пантеон языческих  божеств, теократический свод законов. Согласно ним разрешалось иметь  не более трёх жен. Величайшим  преступлением считалось угасание  священного огня. В качестве храмов  использовались древние священные  рощи.Сохранились легендарные свидетельства  о прусских и литовских верховных  жрецах — Криве-Кривейто, которые  с дохристианских времён жили  в поселении Ромов, разрушенном  крестоносцами. На рубеже XIII-XIV веков, центр пребывания верховных жрецов  переносится в Вильну. Средний  уровень в языческой жреческой  иерархии, занимали войдилы, исполнявшие  языческие обряды, ими могли быть  как мужчины, так и женщины.

-православие-

Христианство восточного толка на территориях, которые впоследствии составляли Великое княжество Литовское, распространилось ещё в X веке как государственная религия, введённая киевским князем Владимиром. Православная церковная структура сформировалась ещё в период существования Киевской Руси, уже тогда церковь обладала крупными земельными наделами и оформленной епархиальной структурой. Существовавшие на Руси епархии подчинялись Киевской митрополии, которая в свою очередь была подчинена Константинопольскому патриархату. Первоначально христианизации подверглись города, гораздо более медленными темпами она проходила в сельской местности, преимущественно христианизированной к концу XII — началу XIII веков.Униатство-Униатская или грекокатолическая церковь была создана в Великом княжестве Литовском в результате Брестской церковной унии 1596 года, по которой православная церковь организационно объединялась с римско-католической церковью на условиях принятия католической догматики, подчинения папе римскому, но при сохранении православной обрядности. Попытки объединения церквей принимались

и ранее, так акт Флорентийской унии 1439 года был подписан митрополитом Исидором от имени Киевской митрополии, однако уния не была принята народом и духовенством.

27)Падзелы Рэчы Паспалитай   першы падзел рэчы паспалитай

Першы падзел Рэчы Паспалітай адбыўся ў 1772 годзе. Перад ім Расея разьвязала пытаньне аб дысыдэнтах, але Сойм адхіліў яе прапановы. Тады Расея і Прусіяпайшлі на стварэньне канфэдэрацыяў у Слуцку і Торуні, якія дабіліся прыняцьця закону аб раўнапраўі, а таксама пацьвердзілі шляхецкія правы. Тады ўжо паўстала каталіцкая шляхта (гл. Барская канфэдэрацыя). Але канфэдэраты прайгралі вайну з Расеяй, і Аўстрыя, Прусія й Расея падзялілі Рэч Паспалітую. Аўстрыя і Прусія анэксавалі частку земляў Польшчы, Расея — Усходнюю Беларусь і Інфлянты. Перадумовамі падзелу былі поўная палітычная анархія ў Рэчы Паспалітай і няздольнасьць магнатаў пераадолець рознагалосьсі.

Други падзел Пасля Першага падзелу Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, кароль Рэчы Паспалітай, стаў на чале памяркоўных рэфарматараў. Была створаная Адукацыйная камісія, абмежаванае права liberum veto. Вяршыняй рэформаў стаў Вялікі Сойм1788—1792 гг. Сойм павялічыў войска да ста тысячаў, забараніў усялякія канфэдэрацыі. 3 траўня 1791 году Сойм зацьвердзіў Канстытуцыю. Але Расея адразу зрэагавала: была створана Таргавіцкая канфэдэрацыя ворагаў рэформаў, і тыя папрасілі Расею пра падтрымку. Вайна 1792 скончылася поўнай паразай Рэчы Паспалітай і новым падзелам, які замацаваў гарадзенскі сойм 1793 году.

Трэци падзел Пасля гэтых падзеяў патрыятычныя колы грамадзтва пачалі рыхтавацца да паўстаньня, якое пачалося 24 сакавіка 1794 году. Але паўстанцы былі разьбітыя ў тым жа годзе, а ў пачатку 1795 Рэч Паспалітая зьнікла з мапы Эўропы.

28) Асаблівасці грамадскага і дзяржаўнага ладу Паўночна-Заходняга краю Расійскай імперыі. Па выніках падзелаў Рэчы Паспалітай тэрыторыя сучаснай Беларусі ўвайшла ў склад Расійскай імперыі. Пасля першага падзелу Рэча Пспалітай у 1772 г. да Расійскай імперыі былі длучаны паўночна-ўсходнія землі Беларусі, што раней уваходзілі ў склад Полацкага, Віцебскага і Мсціслаўскага ваяводстваў. Новая тэрыторыя ўвайшла ў склад Пскоўскай (Пскоўская(руск.) бел., Велікалуцкая(руск.) бел., Дзвінская(руск.) бел., Полацкая правінцыі) і Магілёўскай (Магілёўская, Аршанская, Рагачоўская, Віцебская правінцыі) губерняў, якія былі аб'яднаны ў генерал-губернатарства. Губернскімі гарадамі сталі Магілёў і Апочка. Але Апочка быў невялікім горадам, таму губернскае праўленне неўзабаве перанеслі ў Полацк.У 1775 г. было прынята «Устанаўленне кіравання губерняў Усерасійскай імперыі». Згодна з ім Расійская імперыя падзялялася на губерні, якія інакш называліся намесніцтвамі, з колькасцю насельніцтва ад 300 тыс. да 400 тыс. чал. мужчынскага полу. Губерні, у сваю чаргу, дзяліліся на паветы з насельніцтвам ад 20 тыс. да 30 тыс. чал. мужчынскага полу.Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай і ўключэння беларуска-літоўскіх зямель у склад Расійскай імперыі царскі ўрад пачаў распаўсюджваць на іх сваю сістэму мясцовага дзяржаўнага кіравання. Яна стваралася па аналогіі з расійскімі губернямі. Галоўнай асобай у губернях быў генерал-губернатар, які лічыўся намеснікам цара і ўзначальваў мясцовую адміністрацыю падпарадкаваных яму тэрыторый. У час знахооджання ў Санкт-Пецярбургу ён засядаў у Сенаце, у тым дэпартаменце, да якога адносіліся справы яго губерні. Фактычна генерал-губернатар быў надзелены неабмежаванымі паўнамоцтвамі. Яму падпарадкоўваліся вайсковыя і грамадзянскія губернатары (або правіцелі)

29) Буржуазные рэформы ў Расійскай імперыі. Асаблівасці іх правядзення ў заходніх губернях.

Военная реформа Беларуси.Военная реформа в Беларуси осуществлялась с 1862 года. Страна была разделена на военные округа, срок службы военных значительно сократился. Была введена всеобщая воинская повинность, согласно которой военнообязанными считались все мужчины, которые достигли 20-летнего возраста. В сухопутных войсках срок службы был шесть лет, на военном флоте – семь лет. Также имелись некоторые льготы для тех, кто обучался в каком-либо учебном заведении. Так, например, для лиц, которые имели высшее образование, срок службы был равен шести месяцам, если у человека было среднее образование – срок службы был полтора года. Военная реформа ускорила стимул к повышению образования у населения из-за существующих льгот, так что военная реформа имела прогрессивное значение. Но офицерами в основном становились дворяне, в подчинении у которой оказались те же крестьяне.

Земская реформа в Беларуси.  Земская реформа .Земская реформа была проведена в 1864 году и распространилась только по Витебской и Могилевской губерниях. В Виленской и Гродненской губерниях отсутствовали выборные органы самоуправления, потому что основная часть населения была представлена людьми католического вероисповедания

Судебная реформа в Беларуси. Судебная реформа в Беларуси была проведена с небольшим опозданием в восемь лет по сравнению с проведением той же реформы в Российской империи.вводилась бессословность суда, независимость самих судей, состязательность сторон при отстаивании своих интересов, гласность судопроизводства. Был введен институт присяжных заседателей, которые оговаривали окончательный вердикт. Присяжные поверенные и прокурор на равных основаниях участвовали в любом судебном разбирательстве. Судебная система состояла из судебных палат, окружных судов, Сената. На собраниях земских и городских гласных избирались мировые судьи, которые предназначались для разбирательства незначительных дел. Введение мировых судов было началом судебной реформы в Беларуси. Отличительной чертой реформы в Беларуси было то, что судьи не были выборными, они были назначаемы, так как отсутствовали земские учреждения. Судьи в основном назначались министром юстиции из числа помещиком, которые были лояльны по отношению к правительству. С 1882 года были введены высшие судебные инстанции. С этого же времени были введены институты присяжных заседателей и поверенных. Но реформа не искоренила пережит

30) Асаблiвасцi скасавання прыгоннага  ладу на тэрыторыi Беларусi. Да сярэдзiны ХIХ стагоддзя ў прамысловасцi Беларусi працягвае пана-ваць дробнатаварная рамесная вытворчасць, а ў аграрным сектары эканомiкi паме-шчыцкая натуральная гаспадарка, заснаваная на выкарыстаннi прыгоннай працы сялян. Разам з уцягненнем Беларусi ў агульнарасiйскi рынак тут узмацняюцца прык-меты новых адносiн, заснаваных не выкарыстаннi наёмнай працы. Умовы рын-ка выводзяць на першыя ролi ў гаспадарчым жыццi тых, хто меў грошы, але не схаваныя ў куфэрак або скарбонку, а пакладзеныя ў банк пад працэнты (“рэнта”, “ранцье”).