Шпаргалка по "Государству и праву"

 1.Прадмет, метадалогія і гiстарыяграфiя гiсторыі дзяржавы i права Беларусi.

ГДПБ – гэта гіст-прававая навука, якая вывучае працэс змены тыпаў і форм дзяржавы, развіцця і змены прававых сістэм на тэр-ыі нашай краіны. Прадмет – вывучэння найбольш агулных заканамер узнікнення, функц-я і развіцця дзярж-прав змен. Метадалогія: - экспаніруючы, праблемны (пры чыт лекцыіі);   - праблемна-дзейнае і праблемна-дыялагічнае навучанне як сукупнасць узаемазвяз спосабаў і сродкаў, якія забяспеч творчы удзел курсантаў. Гісторыяграфія:Грунтоўнае і сістэматычнае вывучэнне гісторыі дзяржавы і права Беларусі пачынаецца з 80-х гг. XVIII ст., калі было надрукавана  навуковае даследаванне ўраджэнца беларускага Падляшша Тэадора Астроўскага Першы разглядаў права Беларусі як частку права Польшчы. 3 гэтых пазіцый напісана кніга прафесара Крэмянецкага ліцэя Тадэуша Чацкага «Пра літоўскае і польскае права, яго дух, крыніцы, сувязі і пра змест першага Статута, выдадзенага для Літвы ў 1529 годзе» (1800—1801) і інш.  Другі кірунак пачаў выразна афармляцца ў 60—70-я гады XIX ст. Большасць расійскіх гісторыкаў, выступаючы са славянафільскіх пазіцый. Да перш. пал. XIX ст. адносіцца і афармленне патрыятычнага кірунку гісторыка-прававых даследаванняў Беларусі. Піянерамі тут былі I. Даніловіч, Т. Нарбут, … Іх заслуга: сабралі і высветлілі цэлы шэраг фактаў дзяржаўна-прававой гісторыі Беларусі XIV—XVIIIст і з іх дапамогаю паказалі гіст неабгрунтаванасць польскай шавіністычнай гістарыяграфіі. Традыцыі былі працягнуты такімі гісторыкамі кан XIX— пач XX ст., як М. Доўнар-Запольскі, В. Ластоўскі, якія адмоўна ацэньвалі вынікі далучэння Беларусі да Расійскай імперыі. Новы ўсплёск адбыўся пасля абвяшчэння суверэнітэту РБ. У 90-я гг. XX ст. і ў пачатку XXI ст. з'яўляюцца даследаванні ў галіне дзяржавы і права феадальнай Беларусі — Т. Доўнар, Г., Я. Юхо, дзяржавы і права савецкай Беларусі — В. Круталевіча, А. Вішнеўскага, і інш. Падрыхтаваны вучэбныя дапаможнікі А. Вішнеўскага «Гісторыя дзяржавы і права Беларусі»; Я. Юхо «Гісторыя дзяржавы і права Беларусі» 
2.Канцэпцыі паходжання дзяржаўнасці і права. Утварэнне дзяржаў-княстваў на тэрыторыі Беларусі ў раннім сярэднявеччы (IX – першая палова XIII стст.).

У летаписах дзяржавы гэта: «зямля», «горад» «княства». Кожная мела свой цэнтр, або старэйшы горад. Яго именем называлася уся дзяржава и яго жыхары: палачане, дручане и тп. Змены у вытворчых адносинах у 9-10 ст. выкликали каранные змяненни у дзяржауным и палитычным ладзе. Усе гэта прыводзила, што дробныя дзяржавы-княствы абъядновывалися, зливалися; таксама крупныя аб’ядноувалися у федэрацыи. На тэрыторыи Беларуси у 9-13 ст. иснавали дзяржы-княствы:Полацкае, Тураускае и др. Гэтыя княствы утварали саюзы памиж сабой оба з иншыми. Вышэйщими органами были князь, савет, веча. Цэнтральнае киравання выпауняли пасадник, тысяцки, и т.д., а таксама вышэйшыя прадстауники царквы. Князь быу галоунай асобай, меу права вырашаць усе бягучыя пытанни, але выданнем новых законау князь не валодау. Дума не мела пастаяннага складу. Веча – старажытны орган дзяржаунай улады. Усе пытанни вырашалися бальшинством голосов. Права:у старажытнасцти пануючым было звычаевае права. Прычем у кожнага атдельнага государства сваё. Источник - обычаи. Оно складывалось по мере формирования государства. По мере усиления социальной напряж возникла необходимость писанного права, нормы которого в некоторой степени ограничивали произвол администрации. Характерные черты: формальное равноправие свободных людей и мягкость наказаний. Писанное право сначала не заменяло обычное право. Оно действовало наряду с ним. Первыми нормативными акты:грамоты князей, договоры. Спалучэнне старых нормау звычаевага права и новай правотворчасци асаблива выразна видать у судзебнику 1468 года и статуте 1529. 
3. Грамадскі і дзяржаўны лад дзяржаў-княстваў на тэрыторыi Беларусi ў раннім сярэднявеччы (IX  першая палова XIII стст.).

 На тэрыторыі сучаснай  Беларусі існаваў раннефеадальны  лад. Асноў классы: феадалы і феадальна-залежныя  сяляне. У грамадстве  існавалі рабы, свабодныя гарадскія жыхары і сяляне-даннікі. Дзяржауны лад:Иснавалі такія буйныя дзяржавы-княствы, як Полацкае, Тураўскае, Менскае і інш. Вышэйшая ўлада князь, рада князя, веча. Цэнтральнае кіравання пасаднік, тысяцкі, падвойскі, ключнік, цівун і інш. Галоўнай асобай у сістэме ўлады быў князь. Асноўным абавязкам князя была арганізацыя абароны дзяржавы, падтрыманне ўнутранага парадку. Уступленне князя на прастол суправаджалася строгім рытуалам-прысяга.  Рада князя:1)не мела пастаяннага складу. Князь мог запрашаць да сябе на нарады ўсіх, каго ён жадаў. Аднак князь не мог ігнараваць думкі найбольш уплывовых у дзяржаве людзей 2) кампетэнцыя рады фактычна злівалася з кампетэнцыяй князя. Пры вырашэнні асабліва важных пыт. рада збірал. ў поўным складзе. У радзе князя вырашаліся і найбольш важныя судовыя справы, якія тычыліся інтарэсаў феадалаў і вышэйшых службовых асоб дзяржаўнага апарату. На радзе рыхтаваліся пытанні, якія трэба было абмеркаваць на вечы. Веча - агульны сход палачан, збіраўся для вырашэння розных праблем. Гэта была пачатковая форма гарадскога самакіравання. У пач. XII ст. роля веча ўзрасла. Княжацкая ўлада ў Полацку была значнай нават у перыяды найбольш актыўнай дзейнасці веча. Князь узначальваў ваенныя сілы, меў пры сабе дружыну, ажыццяўляў унутранае кіраванне, мог заключыць мір і г. д., раздаваў воласці разам з гарадамі іншым князям-васалам. Пасаднік абіраўся вечам або прызначаўся князем у іншыя гарады дзяржавы. Галоўным абавязкам тысяцкага з'яўлялася ваеннае кіраўніцтва. У час вайны ён камандаваў апалчэннем, а ў мірны - сачыў за падтрыманнем парадку ў горадзе. Гаспадарчымі і некаторыя суд-адміністрац пыт займаліся ключнік і цівун. Царква - ідэалагічная апрацоўка насельніцтва 
4. Характэрныя рысы раннесярэднявечнага звычаёвага і пісанага права.

У першым тысячагоддзі нашай эры фарміравалася ўстойлівая сістэма агульнапрынятых звычаяў. Паступова частка звычаяў пачала набываць рысы абавязковасці, нярэдка суправаджалася прымусам - фармираванне звычаёвага права.  Узнікненне старажытных дзяржаў на тэрыторыі Беларусі суправаджалася фарміраваннем старажытнага феадальнага права. Першай крыніцай права, яго асновай, і былі старажытныя звычаі. 3 таго моманту, калі звычай санкцыяваўся дзяржавай, ён станавіўся нормай звычаёвага права. Звычаёвае права  ўяўляла сабой сістэму прававых норм, якія ўзніклі непасрэдна з грамадскіх адносін, што абапіраліся на агульнапрымальнасць і даўнасць ужывання і былі санкцыяваны дзяржавай. Так ствараліся нормы пісанага права, якія спачатку не адмянялі норм звычаёвага права, а толькі надавалі ім агульнадзяржаўны характар. Таму не выпадкова, што ва ўсіх старажытных помніках пісанага права асноўны змест складалі нормы, узятыя са звычаёвага права. Звычаёвым правам у старажытнасці рэгуляваліся ў грамадскім жыцці ўсе праваадносіны: структура і кампетэнцыя дзяржаўных устаноў, правы і абавязкі розных класаў, станаў (саслоўяў) і сацыяльных груп насельніцтва, грамадзянскія, сямейна-шлюбныя, зямельныя, судова-працэсуальныя, крымінальныя і інш. На Беларусі звычаёвае права было пануючым да XV ст. Паступова яно выцяснялася пісаным правам. Многія нормы звычаёвага права набылі форму закона ў выглядзе шматлікіх грамат, лістоў, прывілеяў, соймавых пастаноў, статутаў, іншых прававых актаў. Розная крымінальная адказнасць. Напрыклад, у адпаведнасці з дагаворам 1229 г. за забойства свабоднага чалавека з вінаватага спаганялася 10 грыўнаў серабра, папа або пасла — 20, халопа — 1 грыўна серабра. Найбольш старажытнымі помнікамі пісанага права на Беларусі былі граматы, якія тычыліся адносін Полацка і Віцебска з Рыгай і нямецкімі купцамі, а таксама шэраг дагавораў беларускіх зямель з нямецкімі гарадамі. Тэорыи паходжання права- тры мадэли систэм права – 1)протагерманская (салическая правда)  2) протороманская – (з-ны 12 таблиц) 3 – протаславянская (не найдена).  
5.Канцэпцыі паходжання і развіццё права ў раннім сярэднявеччы на тэрыторыі Беларусі (IX – XIII стст.). Характарыстыка крынiц права. У першым тысячагоддзі нашай эры фарміравалася ўстойлівая сістэма агульнапрынятых звычаяў. Паступова частка звычаяў пачала набываць рысы абавязковасці, які быў санкцыяваны родаплемяннымі органамі і абшчынамі, і набыла якасць звычаёвага права. Яно выяўлялася, напрыклад, у кроўнай помсце за забойства родзічаў, у спосабах заключэння шлюбу і парадку атрымання спадчыны, у выгнанні з абшчыны за парушэнне міру і г. д. Узнікненне старажытных дзяржаў на тэрыторыі Беларусі суправаджалася фарміраваннем старажытнага феадальнага права. Першай крыніцай права, яго асновай, і былі старажытныя звычаі. Частка замацоўвалася ў дзяржаўным пісьмовым заканадаўстве, частка відазмянялася або заканадаўча забаранялася. Кроўная помста - забаронена ўжо ў XI ст. Звычаёвае права  ўяўляла сабой сістэму норм, якія ўзніклі непасрэдна з грамадскіх адносін. 3 далейшым развіццём і ўмацаваннем феадальных адносін ствараліся льготы для пануючага класа. Таму ад дзяржавы патрабавалася выданне спецыяльных законаў, дапаўненняў і тлумачэнняў да норм звычаёвага права. Так ствараліся нормы пісанага права. Звычаёвым правам у старажытнасці рэгуляваліся ў грамадскім жыцці ўсе праваадносіны: структура і кампетэнцыя дзяржаўных устаноў, правы і абавязкі розных класаў, станаў (саслоўяў) і сацыяльных груп насельніцтва, грамадзянскія, сямейна-шлюбныя, зямельныя, судова-працэсуальныя, крымінальныя і інш. На Беларусі звычаёвае права было пануючым да XV ст. Паступова яно выцяснялася пісаным правам. КРЫНИЦЫ:"Руская Праўда" - аналізуючы "Рускую Праўду", можна прыйсці да высновы, што ўсе яе суб'екты з'яўляліся фізічнымі асобамі (юр асобу закон яшчэ не ведаў). Сярод злачынстваў няма супраць дзяржавы. Нават князь разгля-даўся ў якасці фізічнай асобы. Грунтавалася на казуальнай сістэме. Злачынства - не як парушэнне закона ці княжацкай волі, а як "крыўда"(маральны ці матэрыяльны урон). Не рабіла дакладнага размежавання паміж крымінальным і грамадзянскім працэсамі. Дагавор 1229г: - нормы забяспеч усойлів гандлёв адносіны; - усталяван мір адносін; - гаварылася аб парадку; – закран пытанні судапраізводству Характарыстыка крынiц права. Звыч. права – сіст правілаў паводзін людзей, успрын дзярж, рэаліз якіх забяспеч дзярж прымусам. (Писанае права) устанауленне закону – звязана з усталяванем дзяржаунасци. Закон усталёувауся вярхоунай уладай для насельництва.  Судовы прыцыдэнт – рашэнне суда, якое прынимала силу закона и выкарыстоувалася як эталон пры разглядзе аднолькавых спрау. Кананичнае права – систэма нормау, якая усебакова рэгулявала жыццё цэркви и адносины памиж дзяржавай и царквой. КРЫНИЦЫ:"Руская Праўда" - аналізуючы "Рускую Праўду", можна прыйсці да высновы, што ўсе яе суб'екты з'яўляліся фізічнымі асобамі (юр асобу закон яшчэ не ведаў). Сярод злачынстваў няма супраць дзяржавы. Нават князь разгля-даўся ў якасці фізічнай асобы. Грунтавалася на казуальнай сістэме. Злачынства - не як парушэнне закона ці княжацкай волі, а як "крыўда"(маральны ці матэрыяльны урон). Не рабіла дакладнага размежавання паміж крымінальным і грамадзянскім працэсамі. Дагавор 1229г: - нормы забяспеч усойлів гандлёв адносіны; - усталяван мір адносін; - гаварылася аб парадку; – закран пытанні судапраізводству 
6. Навуковыя канцэпцыі ўтварэння Вялікага княства Літоўскага. Фарміраванне тэрыторыі дзяржавы, яе адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ў другой палове XIII– першай палове XVІ стст.

Адно з самых складаных і спрэчных. Аб яго першапачатковым палітычным і тэрытарыяльным цэнтры ў навукоўцаў склаліся дзве асноўныя канцэпцыі. Першая, якая адлюстравана ў шматлікіх публікацыях савецкіх гісторыкаў, звязвае ўзнікненне ВКЛ з паскораным развіццём феадальных адносін на тэрыторыі ўсходняй часткі сучаснай Літвы. Вынікам гэтага з'явілася палітычная кансалідацыя плямёнаў, што пражывалі на азначанай тэрыторыі, і ўзнікненне моцнага дзяржаўнага ўтварэння на чале з уласнай княжацкай дынастыяй. Такі пункт гледжання азначае, што ВКЛ ўтворана знешнімі сіламі без удзелу ўсходніх славян, а таму ВКЛ было чужым для беларусаў і ўкраінцаў. Больш памяркоўныя даследчыкі адзначаюць, што ўтварэнне ВКЛ не мела ў сваёй аснове ваеннай сілы, а больш важную ролю тут адыгрывалі працэсы натуральнай сацыяльна-эканамічнай і, адпаведна ёй, палітычна-тэрытарыяльнай кансалідацыі беларуска-літоўскіх зямель. Але яны не рашаліся выказаць думку, што ВКЛ — гэта гістарычная форма дзяржаўнасці нашых продкаў і што нашы продкі не адчувалі сябе чужынцамі ў гэтым «Літоўскім княстве». Другая канцэпцыя атрымала права на жыццё з выхадам у свет работ беларускага гісторыка М. Ермаловіча. Выкарыстоўваючы дадзеныя летапісаў, тапанімікі, археалогіі, аўтар прасочвае лёс нашай зямлі са старажытнасці і да ўтварэння і ўмацавання ВКЛ. М. Ермаловіч сцвярджае, што летапісная «літва» не мела нічога агульнага з тэрыторыяй сучаснай Літвы, а таксама з яе ўсходняй часткай — Аўкштайціяй. На яго думку, летапісная «літва» знаходзілася ў Верхнім Панямонні, паміж Навагрудкам і Мінскам з захаду на ўсход і паміж Маладзечнам і Слонімам з поўначы на поўдзень. «Яна ўрэзвалася клінам паміж Полацкай, Турава-Пінскай і Новагародскай землямі і побач з імі з'яўлялася гістарычнай вобласцю Беларусі». М. Ермаловіч прыйшоў да высновы, што не літоўскія князі захапілі частку новагародскай і іншых беларускіх зямель, а, наадварот, «Новагародак паставіў яго (Міндоўга.—А.В.) сваім князем для больш паспяховага ажыцяўлення сваёй дзяржаўнай мэты — заваявання "літвы"». Такім чынам, кіруючыя колы Новагародскага княства выкарысталі палітычныя супярэчнасці ў літоўскай зямлі і пры дапамозе Міндоўга падпарадкавалі яе сабе. А Новагародскае княства ёсць падставы лічыць тым палітычным цэнтрам, вакол якога пачалася кансалідацыя беларускіх, літоўскіх, а потым і ўкраінскіх зямель. Некаторыя даследчыкі разглядалі ўтварэнне ВКЛ як адну з магутных плыней палітычнага развіцця ўсходніх славян (Масква і ВКЛ). Адсюль і бярэ паходжанне тэрмін «Літоўская Русь».

7. Грамадскі і дзяржаўны лад  Вялікага княства Літоўскага  ў XIII – першай палове XVІ ст.

У Вялiкiм княстве Лiтоўскiм, у склад якога да сярэдзiны XIV ст. увайшлi ўсе беларускiя землi, панаваў феадальны грамадскi лад. Як i ва ўсякiм класавым грамадстве феадальнага перыяду ў Беларусi ў адзначаны час iснавалi два галоўныя класы: феадалаў-землеўладальнiкаў i феадальна-залежных сялян. Акрамя таго, у гарадах i сёлах пражывала значная колькасць людзей, якiя лiчылiся асабiста свабоднымi. Да гэтай катэгорыi насельнiцтва можна аднесцi мяшчан, сялян-даннiкаў i iнш.

У вышэйшую сацыяльную групу ўваходзiла найбольш багатая, прывiлеяваная частка феадалаў: князi (нашчадкi знакамiтых радоў) i паны. Дакументы адрознiваюць паноў-радных (сябраў вышэйшага органа — Рады) i паноў харугоўных, якiя маглi ў час ваенных дзеянняў выставiць вялiкую колькасць войска пад сваiм сцягам (харугвай).

Трэба заўважыць, што ў саслоўе шляхты ўваходзiлi не толькi феадалы, але i прадстаўнiкi iншых сацыяльных груп.

Асаблiвае значэнне для ўмацавання карпарацыйных палiтычных правоў шляхты меў прывiлей вялiкага князя Аляксандра 1492 г. Гэты нарматыўна-прававы акт можна назваць першай агульнадзяржаўнай хартыяй шляхецкiх вольнасцей. Прывiлей даваў шляхецкаму стану такiя правы, што з моманту яго выдання сталi непатрэбныя мясцовыя канстытуцыйныя акты. Аляксандр пацвярджае ўсе правы i вольнасцi, падараваныя шляхце ранейшымi гасударамi, i дадае больш за 20 пунктаў новых абавязацельстваў з боку вялiкага князя. Значная частка гэтых абавязацельстваў абмяжоўвала ўладу вялiкага князя на карысць Рады гаспадарскай. Канчаткова правы i прывiлеi шляхты былi замацаваны ў Статутах Вялiкага княства Лiтоўскага 1529, 1566 i 1588 гг.

Усе прадстаўнiкi шляхты, незалежна ад эканамiчнага i палiтычнага становiшча, мелi агульныя саслоўныя прывiлеi: валодаць зямлёй у неабмежаваных памерах на праве ўласнасцi; прыцягвацца да адказнасцi толькi па суду; займаць пасады ў дзяржаўным апараце i ўдзельнiчаць у фармiраваннi дзяржаўных i судовых органаў; карыстацца правам асабiстай недатыкальнасцi i недатыкальнасцi маёмасцi; былi вызвалены ад падаткаў i павiннасцей, акрамя выплаты падатку на ваенныя патрэбы i ўдзелу ў шляхецкiм апалчэннi (паспалiтым рушэннi) i iнш.

Другiм прывiлеяваным саслоўем на Беларусi было каталiцкае i праваслаўнае духавенства. Яго вярхушка (мiтрапалiты, епiскапы i iнш.) па сваім эканамiчным становiшчы прымыкала да буйных свецкiх феадалаў.

Такiм чынам, на Беларусi ў разглядаемы перыяд у вынiку далейшага развiцця грамадства больш выразна вылучаліся сацыяльныя групы i да сярэдзiны XVI ст. канчаткова аформiлiся прывiлеяваныя феадальныя станы (саслоўi) — шляхецтва i духавенства.

Можна пагадзiцца з Я.А.Юхо ў тым, што духавенства займала асаблiвае становiшча ў сацыяльнай структуры грамадства — вярхi яго адносiлiся да класа феадалаў, а нiзы далучалiся да мяшчан i асабiста свабодных заможных сялян.

Сяляне ВКЛ па эканамiчным становiшчы i ступенi феадальнай залежнасцi падзялялiся на тры сацыяльныя групы:

1) гаспадарскiх, якiя залежалi непасрэдна  ад вялiкакняжацкай адмiнiстрацыi i жылi на дзяржаўных землях;

2) панскiх, якiя жылi на прыватнаўласнiцкiх  землях i залежалi ад асобных феадалаў;

3) царкоўных, якiя жылi на землях  царквы, манастыроў i кляштараў, вышэйшага  духавенства i залежалi ад адмiнiстрацыi духоўнага ведамства.

8. Вышэйшыя і мясцовыя органы  ўлады Вялікага княства Літоўскага  ў XIII – першай палове XVI ст.

Мясцовыя органы ўлады і кіравання ў адпаведнасці з адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзелам. Да ўтварэння ваяводстваў і паветаў асобныя землі кіраваліся намеснікамі вялікага князя. Пры намесніках ключнік, гараднічы, цівун, канюшы, ляснічы, пасады якіх у асноўным засталіся і пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565—1566 гг., што падзяліла тэрыторыю ВКЛ на ваяводствы (акрамя існа-ваўшых раней уводзіліся і новыя), паветы і воласці. Саслоўна-прадстаўнічымі органамі мясцовай улады выступалі павятовыя і ваяводскія соймікі. У іх удзельнічалі ўсе землеўласнікі павета ці ваяводства. Мясцовыя органы ўлады мелі шырокія паўнамоцтвы і мала залежалі ад цэнтральных органаў. У сваёй дзейнасці яны кіраваліся агульнадзяржаўнымі нарматыўнымі актамі і мясцовым звычаёвым правам, а таксама актамі мясцовай адміністрацыі. На тэрыторыі ваяводства прадстаўніком вышэйшай улады быў ваявода. Ён узначальваў адміністрацыйныя, гаспа-дарчыя, ваенныя і, у значнай ступені, судовыя органы. Ваявода прызначаўся вялікім князем і радай пажыццёва з ліку буйных феадалаў — ураджэнцаў ВКЛ. Бліжэйшым памочнікам ваяводы быў кашталян, які ўзначальваў войска галоўнага замка і апалчэнне. Ключнік адказваў за спагнанне падаткаў і чыншу, гараднічы быў камендантам замка, лоўчы і ляснічы наглядалі за ляснымі і паляўнічымі ўгоддзямі. Кіраўніком адміністрацыі ў павеце быў стараста, які таксама прызначаўся вялікім князем і радай з ліку буйных феадалаў. Намеснікам яго быў падстараста. Ніжэйшым звяном у сістэме мясцовага кіравання (на ўзроўні воласці) былі дзяржаўцы — кіраўнікі дзяржаўных і вялікакняжацкіх маёнткаў. У магістрат (раду) уваходзілі войт, бурмістры, радцы і лаўнікі. Войт стаяў на чале гарадской адміністрацыі суда, прызначаўся на гэтую пасаду ўрадам з ліку феадалаў або гараджан.Войт мог прызначыць сабе намесніка — лент-войта. Памочнікам войта па кіраванню справамі ў горадзе былі бурмістры, якія прызначаліся або зацвярджаліся войтам з ліку членаў гарадской рады. У большасці беларускіх гарадоў рада складалася прыкладна з 6—20 чалавек. Як правіла, у яе ўваходзілі найбольш бага-тыя купцы, кіраўнікі рамесных цэхаў, багатыя майстры-рамеснікі.Рада вызначала асноўны напрамакразвіцця гарадской гаспадаркі і кіравала пытаннямі добраўпарадкавання і ўтрымання ў баявой гатоўнасці абарончых збудаванняў, займалася зборам сродкаў на гарадскія патрэбы, ажыццяўляла кантроль за іх расходаваннем і г. д.

9. Сiстэма органаў улады, кіравання i суда ў гарадах на магдэбургскiм  праве.

Органы мясцовага кіравання і самакіравання ў гарадах Беларусі, якія рэгулявалі жыццядзейнасць карпарацый мяшчан, значна адрозніваліся ад іншых мясцовых органаў улады і кіравання на месцах. У магістрат (раду) уваходзілі войт, бурмістры, радцы і лаўнікі. Войт стаяў на чале гарадской адміністрацыі суда, прызначаўся на гэтую пасаду ўрадам з ліку феадалаў або гараджан. Правасуддзе войт ажыццяўляў сумесна з членамі гарадской рады і лаўнікамі (засядацелямі). Войт мог прызначыць сабе намесніка — лент-войта. Памочнікам войта па кіраванню справамі ў горадзе былі бурмістры, якія прызначаліся або зацвярджаліся войтам з ліку членаў гарадской рады. У большасці беларускіх гарадоў рада складалася прыкладна з 6—20 чалавек. Як правіла, у яе ўваходзілі найбольш бага-тыя купцы, кіраўнікі рамесных цэхаў, багатыя майстры-рамеснікі. Рада вызначала асноўны напрамакразвіцця гарадской гаспадаркі і кіравала пытаннямі добраўпарадкавання і ўтрымання ў баявой гатоўнасці абарончых збудаванняў, займалася зборам сродкаў на гарадскія патрэбы, ажыццяўляла кантроль за іх расходаваннем і г. д. Магистратский суд (войтовско-лавничий, бурмис-терско-радецкий) был судом для мещан городов, имеющих привилей на магдебургское право. Он действовал в двух указанных составах. Если дела рассматривались бурмистрами и радцами, то по таким делам могла быть подана жалоба городскому войту, который вместе с лавниками (заседателями) рассматривал эту жалобу. Апелляции на дела, рассмотренные войтовско-лавни-чьим судом, подавались уже в высший суд. Но подобный порядок рассмотрения дел в магистратском суде не был единственным. В городах, где должность городского войта была выкуплена мещанами, дела, рассмотренные войтовско-лавничьим судом, можно было обжаловать в городскую раду (магистрат), а затем только - в вышестоящий суд. Особый порядок был установлен для рассмотрения дел тех мещан-ремесленников, которые были записаны в цехи. Компетенция магистратских судов была весьма широкой: он рассматривал и уголовные, и гражданские дела.