Шпаргалка по "Государству и праву"

47. Грамадскі і дзяржаўны лад  Польскай Рэспублікі (1918-1939 гг.). Прававое  становішча заходнебеларускіх земель  ў Польскай Рэспубліцы 

В соответствии со статьей 1 Конституции Польши 1921 г. польское государство являлось республикой. Статья 2 Конституции гласит о том, что народными органами в области законодательства являются сейм и сенат (нижняя и верхняя палаты парламента соответственно), в области исполнительной власти – президент республики совместно с ответственными министрами, в области отправления правосудия – независимые суды. [5, c. 202] В Конституции отмечено, что исполнительная власть принадлежит правительству, данная черта присуща демократическому государству. Следует отметить, что в Конституции 1921 г. четко выражен принцип разделения властей, который признан атрибутом правового демократического государства. Государственная власть разделена на независимые друг от друга (но при необходимости контролирующие друг друга) ветви власти: законодательную, исполнительную и судебную.

Право законодательной  инициативы принадлежит правительству и сейму, что не совсем подтверждает демократичность Польского государства, т.к. из определения республики следует, что высшая законодательная власть должна принадлежать парламенту. Тем не менее сейм являлся выборным органом. Согласно статьи 11 Конституции сейм составляется из депутатов, избираемых на 5 лет, считая со дня открытия сейма, всеобщим, тайным, прямым, равным и пропорциональным голосованием. [5, c. 204] В соответствии со статьей 36 Конституции Сенат состоит из членов, избранных в каждом воеводстве путем всеобщего, тайного, прямого, равного и пропорционального голосования. [5, c. 209]

На основании положений Конституции можно сделать вывод, что Польская республика являлась парламентской республикой. Парламентская республика — разновидность республики с перевесом полномочий в пользу парламента. В парламентской республике правительство отвечает только перед парламентом, а не перед президентом. [2, c. 109]

Польша в межвоенный период являлась буржуазной республикой. Буржуазная Республика - это государство, в котором действительная власть принадлежит эксплуататорскому меньшинству, осуществляющему диктатуру над трудящимися. [8, c. 209] Согласно Конституции отсутствуют данные о буржуазии и рабочих, но фактически действительная власть принадлежала диктаторскому большинству. Сборник конституций «Конституции буржуазных стран», изданный в 1935 г., четко указывает на характер Польской республик

48. Распрацоўка, прыняцце i асноўныя  палажэнні Канстытуцыi БССР 1927 г.

Пасля прыняцця Канстытуцыі СССР 1924 г., пачалася праца па стварэнню новай Канстытуцыі БССР. На гэты момант Беларусь ужо мела сваю Канстытуцыю, прынятую ў 1919 г., але яна не вырашыла многіх праблем станаўлення беларускай дзяржаўнасці, а яе змест больш сведчыў аб тым, што Беларусь па-ранейшаму жадалі разглядаць як адміністрацыйную адзінку РСФСР. Беларускае нацыянальнае пытанне не разглядалася бальшавіцкай партыяй у сваёй палітычнай дзейнасці як важкае.

Нарэшце, стварэнне Канстытуцыі аказалася складаным і працяглым працэсам. Толькі ў 1927 г. была прынята Канстытуцыя рэспублікі ў поўным сэнсе гэтага слова, з ахопам усіх важнейшых пытанняў дзяржаўнага ладу. Праект Канстытуцыі БССР быў зацверджаны VIII Усебеларускім з’ездам Саветаў рабочых, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў 11 красавіка 1927 г.

Канстытуцыя БССР 1927 г. была першым Асноўным Законам БССР, прынятым пасля ўваходжання ў СССР, была больш распрацаванай і дасканалай у параўнанні з папярэдняй. У Канстытуцыі быў замацаваны факт уваходжання БССР у склад Саюза ССР з правам свабоднага выхаду, канчаткова замацаваны і усталяваны сувязі БССР з Саюзам ССР і іншымі саюзнымі рэспублікамі, былі вызначаны суверэнныя правы рэспублікі самастойна прымаць сваю канстытуцыю, уносіць у яе адпаведныя змены, ствараць вышэйшыя органы дзяржавы і кіравання, вызначаць адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел і інш. Асноўным Законам таксама былі паўтораны палажэнні папярэдняй Канстытуцыі аб правах і абавязках грамадзян і г. д. она состояла из 16 разделов и 76 статей. БССР обьявлялась социалистическим государством диктатуры пролетариата.  ст. 4 регулировала отношение между БССР и СССР. Конституцией предусматривалась 2 гражданства (СССР и БССР),а также равноправие белор,еврейск,руск,польс, языков.Глава 11 давало избирательное право гражданам с 18 лет,ст.7 данной главы запрещала принимать участие в выборах полиции,осужденным,духовенству. У Канстытуцыі абвяшчалася аб роўнасці правоў усіх грамадзян незалежна ад іх расавай і нацыянальнай прыналежнасці (аднак гэта не вызначала магчымасць пазбаўлення асобных грамадзян i асобных груп грамадзян правоў, якімі яны карыстаюцца). На першым плане ў ёй былі правы працоўных, а не чалавека, БССР па-ранейшаму абвяшчалася ў якасці сацыялістычнай дзяржавы і дыктатуры пралетарыяту, якая ажыццяўляе свае задачы на аснове саюза рабочых і сялян.

49. Канстытуцыя БССР 1937 г. Гісторыка-прававы  аналіз.

19 февраля 1937 г. Чрезвычайным XII Всебелорусским съездом Советов  была принята третья Конституция  Белорусской ССР.

В ней было записано, что БССР — социалистическое государство рабочих и крестьян, политическую основу которого составляют Советы депутатов трудящихся, а экономическую основу — социалистическая система хозяйства и социалистическая собственность в двух формах: государственной и кооперативно-колхозной. Высшим органом государственной власти и единственным законодательным органом был признан Верховный Совет Белорусской ССР, а высшим исполнительным и распорядительным органом — Совет Народных Комиссаров Белорусской ССР. Местными органами государственной власти являлись областные, районные, городские, районные в городах, поселковые и сельские Советы депутатов трудящихся. Конституция БССР внесла большие принципиальные изменения в советскую избирательную систему: выборы в Советы осуществлялись на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании. Конституцией БССР утвержден герб, флаг республики, т.е. символы белорусской государственности (ст. 119 и ст. 120), а также столица (ст. 121). У лістападзе 1936 12 Надзвычайны усебеларускі з’езд Саветаў БССР абмеркаваў праект Канстыт.СССР і стварыў камісію па падрыхтоўцы.праекта. Саюзныя законы пашыраліся на тэр-ю рэсп-кі, кожны грам-н – грам-н СССР. Склад.: 11 раздзелаў.1)грам.лад, 2)дзярж.лад, 3)выш.органы дзярж.улады ў БССР, 4) органы дзярж.кірав.БССР 5)мясц.органы дз.улады 6)бюджэт БССР 7)суд і пракур-ра 8) асн.правы і абав-кі грам-на 9)выбарч.сістэма 10) герб, сцяг, сталіца. 11)парадак змянення канст. Тут была зроблена спроба пераходу да падзелу ўлады на закан.,выкан і суд. Выш.орган  - ВС. Выбарч.права – прамое, тайнае, усеаг,роўнае. Новая клас.стр-ра грам-ва і кіруюч.волю рабкласа ў жыцці сав.народа.Рэсп-ка – сацыяліст.дзярж.рабочых і сялян. Гасп.жыццё – народнагасп.план.Сац.уласнасць у форме кааперат.-калгаснай.Праца – абавязак і справа гонару.Многія палажэнні насілі чыста дэкларатыўры жарактар, не адпавядаючы рэчаіснасці таталітарнага рэжыму.Была зменена выбарчая сістэма-выбары:усеагульныя, роўныя, прамыя. Пры тайным галасаванні.Класавая структура грамадства і панавання сацыалістычнай сістэмы гаспадаркі з’яўляецца асноўным пакажчыкам таго, што рэпубліка стала сац.дяржавай рабочых сялян.Спыняна сістэма з’ездаў саветаў, заканадаўчая ўлада стала належаць Вярх.савету БССР. Зроблена размежаванне паміж органамі дзярж.улады і цэнтральнымі органамі дзярж.кіравання. Мясцовыя Саветы працоўных дэпутатаўз’яўляюцца органамі дзярж.улады.

50. Судовы лад і працэсуальнае  права БССР у 20-я*30 гг. XX ст.

.Развіццё судовай сістэмы  і працэсуальнае права БССР  у 20-я30 гг. XX ст. Да другой паловы 1922г. судовую сітэму складалі народныя  суды,асобныя ударныя сесіі і  дзярж.камеры нар.суда, саветы нар.суддзяў,рэвалюц. і вайсковы трыбунал, калегія  выш.суд.кантролю народнага камісарыята  юстыцый. Да падсуднасці народгых  судоў адносіліся ўсе крым  і грамад справы, акрамя тых , якія  тычыліся спраў асаблівай дзяржаўнай  важнасці, іх разглядаў рэвалюцыйны  трэбунал рэспублікі -  у складзе  старшыні і 5 членаў зацвярджаўся  СНК БССР. Савет народных суддзяў- касацыйная інстанцыя для народных  судоў, іх дзяржаўных камер і  асобных ударных сесій. Пасля  судовая рэформа скасавана:рэвалюцыйны  трэбунал, савет народных суддзяў, вышэйшы суд рэспублікі, а замест  касацыйнага трэбунала утвораны  вышэйшы касацыйны суд – судовы  кантроль за справамі, разгледжанымі  ўсімі судовымі органамі Бел. Яго рашэнне канчаткова, адмяняліся  Прэзідумам ЦВК БССР. С 1925 г. утвораны  акружныя суды в Мінске, Вітебске, Магілеве, Бабруйску, замест вышэйшага  суда.1931 – палажэнне аб судовым  ладзе БССР: асноўныя задачы судоў  – умацаванне дысцыпліны, ахова  сацыялістычнай уласнасці, падаўленне  класавага ворага, справы аб крадяжах  сац маёмасці суды разглядалі  у перш. чаргу і макс кароткі  тэрмін. З 1934 г у складзе Вярхоўнага  суда з’яўляецца спецыяльная  судовая калегія – разглядала  дзярж злачынсвы, расследаваныя  органамі НКУС, акрамя спраў аб  здрадзе радзіме, шпіянажы, тэроры, дыверсіях – находзіліся у  падсуднасці вайсковых трэбуналах. К. 1937 – судовая сістэма склад: вярхоўныя, акруговыя, народныя суды.З 1938 –абласныя суды.

51) Рыжскi мірны дагавор 1921 г. Прававое становішча насельніцтва Заходней Беларусі. Нацыянальна-вызваленчая барацьба беларускага народа ў Заходняй Беларусі (1921–1939 гг.).У ходзе грамадзянскай вайны і замежнай інтэрвенцыі 1918–1920 гг. тэрыторыя Беларусі была падзелена на дзве часткі: заходнюю і ўсходнюю, станаўленне ўлады і дзяржаўнасці ў якіх пайшло ў розных накірунках. Адпаведна Рыжскаму мірнаму дагавору ад 18 сакавіка 1921 г. паміж РСФСР і Украінай, з аднаго боку, і буржуазнай Польшчай – з другога тэрыторыя Заходняй Беларусі была ўключана ў склад Польскай дзяржавы. Гэта ўключэнне было прызнана дзяржавамі Антанты ў 1923 г., калі Канферэнцыя паслоў Вялікабрытаніі, Францыі, Італіі і Японіі вызначыла ўсходнія граніцы Польшчы з Літвой і СССР. Даследуючы беларускае пытанне на польска-савцка-ўкраінскіх мірных перагаворах, якія пачаліся ў Мінску 17 жніўня 1920 г., а з верасня 1920 г. працягваліся ў Рызе, неабходна ўзяць пад увагу два яго аспекты: выкарыстанне назвы Беларусь як геаграфічнага паняцця, што з’яўляецца тыповым падчас правядезння пасяджнняў, а таксама ўспрыняцце Беларусі як палітычнага (геапалітычнаг) паняцця і суб’екта міжнароднага права, чаго абодва бакі згодна стараліся пазбегнуць, не дапусціўшы ні дэлшегацыю Сацыялітсынай Савецкай Рэспублікі Беларусі (ССРБ), ні дэлегацыю БНР да ўдзелу ў перагаворах. Згодна адміністрацыйна-тэрытарыяльнаму падзелу, прынятаму ў Польшчы, заходнебеларускія землі былі падзелены на 4 ваяводствы: Віленскае, Навагрудскае, Беластоцкае і Палескае. Ваяводствы дзяліліся на паветы, у якія ўваходзілі гарадскія і сельскія гміны.  Заходняй Беларусі пражывала 4,6 млн чалавек. Адразу пасля завяршэння савецка-польскай вайны ў 1921 годзе была прынята Канстытуцыя польскай дзяржавы дзе былі абвешчаны дэмакратычныя свабоды. Па першая на тэр БССР уводзилися у дзеянне заканадаучыя акты РСФСР, па- другое, органы улады и кираваня БССР прымали уласныя нарматыуна-прававыя акты, па-трэцяе у некаторых заканадаучых актах РСФСР мелися агаворки, што яны дзейничаюць и на др тер.1923г. ЦВК прыняу Зямельны кодэкс. 1924 г прыняты лясны кодэкс. Трэба адзначыць што у канцы 20 пачатку 30 гг набыла и уласны заканадаучы вопыт. У 30 гады тэндэнцыя прыняцця законау якия ушчамляли права и законыя интэрэсы грамадзян праяулялись усе больш выразна . Асноўнымі сіламі у вызваленчай барацьбе былі палітычна актыўная частка рабочага класа, працоўнага сялянства, дэмакратычная інтэлігенцыя. У барацьбе за нацыянальныя правы ўдзельнічалі і нацыянальна свядомыя прадстаўнікі дробнай буржуазіі. У ходзе барацьбы вызначаліся тры асноўныя сацыяльнапалітычныя лагеры: першы — буржуазнапамешчыцкі, другі — дробнабуржуазны, дэмакратычны, трэці — пралетарскіх і рэвалюцыйнадэмакратычных сіл. еларускія дэпутаты (11 у сейме і 3 у сенаце) утварылі сваю фракцыю — Беларускі пасольскі (дэпутацкі) клуб.

52) Пачатак Другой сусветнай вайны. Далучэне Заходняй Беларусі да БССР. Другая сусветная вайна пачалася 1 верасня 1939 г. Напярэдаднi вайны Савецкi Саюз рабiў ўсе магчымае, каб папярэдзiць яе ўзнiкненне. Ен веў перамовы з Англiяй, Францыяй, Чэхаславакiяй, iншымi дзяржавамi аб магчымых мерах бяспекi. Нажаль, Заходнiя краiны далi згоду на далучэнне часткi тэрыторыi Чэхаславакii да Германii, iмкнулiся скiраваць агрэсiю фашысцкай Германii супраць СССР. Ва ўмовах небяспекi савецкi бок адгукнуўся на прапановы Германii i 23 жнiўня 1939 г. быў падпiсаны савецкi-германскi дагавор аб ненападзеннi тэрмiнам на 10 гадоў i сакрэтны пратакол да яго аб сферы iнтарэсаў абодвух бакоў. 1 верасня 1939 г. Германiя напала на Польшчу, а 3 верасня Англiя i Францыя аб`явiлi вайну Германii.  Паўстала пагроза зняволення Заходняй беларусi, якая трапiла пад уладу Польшчы па Рыжскаму дагавору 1921 г. 17 верасня Чырвоная Армiя перайшла гранiцу, а 25 верасня вызвалiла Заходнюю Беларусь (4 млн. жыхароў). 28 лiстапада 1939 г. памiж Германiяй i СССР заключаны Дагавор аб дружбе i гранiцы. 28—30 лiстапада 1939 г. Народны Сход Заходняй Беларусi прыняў дэкларацыю аб устанаўленнi савецкай улады на ўсей вызваленай тэрыторыi i выказаўся за ўваходжанне ў склад БССР. 3 лiстапада 1939 г. Нечарговая V Сесiя Вярхоўнага Савета СССР i 12 лiстапада 1939 г. Нечарговая III сесiя Вярхоўнага Савета БССР адпаведна прынялi законы аб уключэннi Заходняй беларусi ў склад СССР i ўз`яднаннi з БССР. У вынiку тэрыторыя беларусi склала 225,6 тыс. кв. км, насельнiцтва 10 млн. чал. Уводзiцца новае адмiнiстрацыйнае дзяленне, праводзяцца першыя адмiнiстратыўныя пераўтварэннi, пераразмеркаванне зямлi, стварэнне кааператываў, калгасаў, саўгасаў. Адмоўную ролю мелi рэпрэсii i дэпартацыi. 10 кастрычнiка 1939 г. урад СССР перадаў г. Вiльна i Вiленскую вобласць Лiтве. Разам з Вiльняй перадавалася тэрыторыя плошчай 6900 кв. км. Менш чым праз год, у лiстападзе 1940 г., да Лiтвы, пад час яе ўваходжання ў склад СССР, былi дадаткова далучаны з лiку беларускiх зямель 2600 кв. км трыторыi з 65 тыс. чалавек.

53) Пачатак Вялікай Айчыннай  вайны. Змены ў дзяржаўным ладзе  і прававой сістэме СССР і  БССР у час Вялікай Айчыннай  вайны. Фашысцкая Германія, парушыўшы пакт абненападзенні, 22 чэрвеня 1941 г. вераломна ўварвалася ў межы СССР. адпавед-насці з планам маланкавай вайныгалоўны ўдар на маскоўскім напрамку наносіла група армій «Цэнтр». У першапачатковы перыяд вайны савецкія войскі выму-шаны былі адступаць. Справа ў тым, што асабовы склад Чыр-вонай Арміі рыхтаваўся галоўным чынам да наступальных дзеянняў, бо існавала думка аб будучай вайне як наступаль-най, скарацечнай і на чужой тэрыторыі. Не было цалкам пра-ведзена пераўзбраенне войскаў, новая тэхніка была яшчэ не асвоена. Разам з тым узброеныя сілы, у тым ліку і тая іх част-ка, што размяшчалася ў БССР, былі аслаблены рэпрэсіямі, якія пазбавілі Чырвоную Армію вопытных камандзіраў. На Беларусь наступала група армiй «Цэнтр», якія дзвюма часткамi ― праз Сувалкi, Вiльню i праз Брэст ― павiнны былi акружыць савецкія ваенныя фарміраванні i злучыцца пад Мiнскам. Ім супрацьстаялi войскi Заходняй Асобай Ваеннай Акругi пад кiраўнiцтвам генерала Д.Паўлава. У першы дзень вайны толькі на тэрыторыі Беларусі Чырвоная Армія страціла 738. Нямецкія 132 арміі вельмі хутка рухаліся па тэрыторыі Беларусі, і ўжо 28 чэрвеня быў захоплены Мінск. 30 чэрвеня 1941 г. быў створаны Дзяржаўны Камітэт Абароны (ДКА) на чале са Сталіным. У руках ДКА засяродзілася ўся паўната дзяржаўнай, ваеннай і партыйнай улады. На акупіраванай тэрыторыі Беларусі нямецка-фашысц-кія захопнікі ўстанавілі акупацыйны рэжым. Быў уведзены «новы парадах», накіраваны на ліквідацыю савецкага ладу, рабаванне нацыянальных багаццяў і рэсурсаў, прыгнечанне і знішчэнне людзей. Яго ідэйнай асновай стала чалавекане-навісніцкая «расавая тэорыя», якая сцвярджала перавагу арыйскай расы над усімі іншымі народамі, неабходнасць па-шырэння «жыццёвай прасторы» для немцаў і іх «права» на сусветнае панаванне. Адносіны акупантаў да беларусаў былі вызначаны ў плане «Ост». У Беларусі было створана больш за 260 лагераў смерці. Фашысты прымусова вывозілі савецкіх людзей, асабліва моладзь, на катаржныя работы ў Германію. Тых, хто ўхіляўся ад адпраўкі ў Германію, расстрэльвалі. За час акупацыі з Бе-ларусі было вывезена каля 380 тыс. чалавек, у тым ліку больш за 24 тыс. дзяцей.25 чэрвеня 1941 г кал нямецкие войска наближалися да минска, Прэзидыум Вярховного Савета БССР пераехау у Магилеу, затым Гомел.У гады вайны прымался меры па сацыяльнай абароне насельництва. Так згодна з адной из пастаноу СНК СССР на час вайны за усими ваенаслужачыми захоувалася их жыдая площа. Становишча ваенага часу патрэбавала выдання актау, якия рэгулявали адносины па дагаворы страхаваня. У гады вайны было прынята шэраг актау якия рэгулиравали пытанни грамадзянскага працэсу. Асноуная задача крыминальнага заканадауства перыяду вайны заключалася у ахове правапарадку, умацавани воинскай и працойнай дысцыплины.Крыминальна-працэсуальнае заканадауства таксама было накиравана на заваяванне перамоги.

54) Фашысцкі акупацыйны рэжым  ў Беларусі. Палітыка генацыда.Да канца жніўня 1941 г. уся тэрыторыя Беларусі была акупіравана гітлераўскімі войскамі. У адносінах да насельніцтва на акупіраваных тэрыторыях германскае камандаванне кіравалася планам "Ост". У нямецкіх планах Беларусь з’яўлялася тэрыторыяй, якая ў будучым павінна была ператварыцца ў частку іх жыццёвай прасторы. Згодна з гэтымі планамі, 25 % беларусаў планавалася анямечыць, непрацаздольных ― знішчыць, а астатніх перасяліць на ўсход і выкарыстоўваць у якасці рабочай сілы на карысць Вялікай Германіі. Поўнаму вынішчэнню падлягалі яўрэі і цыгане. Нямецкія ўлады падзялілі тэрыторыю Беларусі на некалькі акупацыйных зон, якія падпарадкоўваліся розным цэнтрам. Для дасягнення сваіх мэт немцы на акупаваных тэрыторыях пачалі ўводзіць так званы «новы парадак», накіраваны, у першую чаргу, на ліквідацыю савецкіх органаў улады і замену іх уласнай адміністрацыяй. У верасні 1941 г. ва ўсіх зонах акупацыі, акрамя зоны армейскага тылу, была ўсталявана грамадзянская адміністрацыя, функцыі якой былі абмежаваны дзейнасцю паліцыі і войск СС. Новы парадак грунтаваўся на палітыцы генацыду ― знішчэння груп насельніцтва па тых ці іншых прычынах: за прыналежнасць да камуністаў, яўрэяў або цыган, за антыфашысцкую дзейнасць, за любое непаслушэнства рэжыму. Для ажыццяўлення гэтай палітыкі акупацыйныя ўлады выкарыстоўвалі наступныя сродкі: • правядзенне карных аперацый ― акцый рэпрэсіўнага характару з мэтай загасіць партызанскі рух і зняволіць жыхароў на акупаваных тэрыторыях. Так, за часы акупацыі ў Беларусі было спалена 627 вёсак.; • стварэнне канцлагераў. На тэрыторыі Беларусі такіх «фабрык смерці» дзейнічала звыш 260. Самым вялікім канцлагерам быў Трасцянец; • арганізацыя гета. Гета ― спецыяльна агароджаныя, ізаляваныя часткі гарадоў, куды перасялялася яўрэйскае насельніцтва За часы акупацыі ў Германію прымусова было вывезена каля 380 тыс. працаздольнага насельніцтва Беларусі. Адказам насельніцтва на ўведзены «новы парадак» з’явілася пашырэнне руху супраціву акупацыйным уладам.

55) Усенародная барацьба савецкага народа з фашысцкімі захопнікамі на акупіраванай тэрыторыі. Партызанскі рух і антыфашысцкае падполле ў Беларусі. Яшчэ 29 чэрвеня 1941 г. ва ўмовах адступлення Чырвонай Арміі была выдадзена Дырэктыва СНК СССР, у якой утрымліваўся заклік да разгортвання ўсенароднай барацьбы ў тыле ворага, стварэння дыверсійных груп і партызанскіх атрадаў.  Але нават да афіцыйнага загаду на тэрыторыі Беларусі, пачалі стварацца партызанскія атрады. Ужо на пяты дзень вайны супрацоўнік Пінскага абкама партыі В.З.Корж арганізаваў партызанскі атрад на Піншчыне. Аднымі з першых партызанскіх атрадаў былі таксама: атрад «Чырвоны Кастрычнік» на Палессі, атрад М.П.Шмырова ў Суражскім раёне на Віцебшчыне. Сярод партызан  былі савецкія салдаты, якія трапілі ў акружэнне; спецыяльна пакінутыя партыйныя і камсамольскія работнікі; насельніцтва, якое не паспела мабілізавацца ў армію; мясцовае насельніцтва, якое пацярпела ад немцаў. Першыя атрады былі нешматлікія, слаба арганізаваныя, не мелі сувязі паміж сабой і не праводзілі буйных аперацый. Для каардынацыі партызанскага руху 30 мая 1942 г. быў створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху, а ў верасні 1942 г. ― Беларускі штаб партызанскага руху У 1942 г. на тэрыторыі Беларусі дзейнічала 417 партызанскіх атрадаў, у якіх змагалася 47 тыс. чалавек.. Самай значнай аперацыяй беларускіх партызан была «рэйкавая вайна», якая праходзіла ў тры этапы: 1 этап (жнiвень 1943 г.) быў звязаны з наступленнем савецкіх войск пад Курскам.; 2 этап (верасень − кастрычнiк 1943 г.) праходзіў пад кодавай назвай «Канцэрт» і быў прысвечаны ўступленню Чырвонай Армiі на тэррыторыю БССР; 3 этап пачаўся ў ноч 20 чэрвеня 1944 г., напярэдаднi Беларускай наступальнай аперацыi i працягваўся да поўнага вызвалення Беларусi (канец ліпеня 1944 г.). Партызаны знаходзіліся ў аператыўна-тактычным узаемадзеянні з Чырвонай Арміяй. Імі была падарвана 61 тыс. рэек і паралізавана дзейнасць амаль усіх важных чыгуначных ліній. Другой формай барацьбы ва ўмовах акупацыі было гарадское падполле. Падпольшчыкі распаўсюджвалі лістоўкі, зводкі Саўінфармбюро, збіралі і перадавалі партызанам зброю, боепрыпасы, харчаванне, медыкаменты, а таксама інфармацыю пра варожыя гарнізоны і перамяшчэнне войск праціўніка. Адным з першых было арганізавана Мінскае падполле, якое ўзначаліў Мінскі падпольны гаркам КПБ. На Аршанскім чыгуначным вузле дзейнічала падпольная група К.Заслонава, удзельнікі якой вывелі са строю больш за 200 нямецкіх паравозаў і ажыццявілі каля 100 крушэнняў цягнікоў. Дзейнасць падпольшчыкаў праходзіла ва ўмовах жорсткай канспірацыі і практычна без усялякай дапамогі з боку савецкага тылу. У заходніх абласцях Беларусі з акупантамі змагалася і польская ваенная падпольная арганізацыя ― Армія Краёва (АК), якая налічвала 250−300 тыс. чалавек. Першапачаткова атрады АК дзейнічалі ў саюзе з савецкімі партызанамі і нават праводзілі сумесныя аперацыі супраць нямецкіх узброеных сіл.