1. Ерте қауымда
2. ерте рулық қауымда
3. соңғы рулық қауымда
4. ерте көшпеллі мемлекетте
5. ертедегі мемлекеттерде

43. Кавказда  мал бағу түрі қандай

1. Үйде ұстау
2. жайылымдылық
3. көшпелі
4. жартылай көшпелі
5. жайлаулық

44. Жайлаулық  мал бағу түрі қай жерде дамыды.

1. Европада
2. Кавказда
3. Алдыңғы Азияда
4. Солтүстік Африка
5. Орталық Азияда

45. Жеке меншік  институтының пайда болу себептері

1. таптық қоғам
2. ерте  қоғам
3. рулық қоғам
4. мемлекет
5. халық

46.Өндіруші  шаруашылықтың пайда болу себебі

1. құқықтың
2. өндіргіш күштерінің өсуі
3. Руға бөлудің
4. ұйымдасқан аң аулау
5. жеке меншік институтының

47. Матронимия  терминінің мағынасы

1. шешесі жағынан туыстық
2. әкесі жағынан туысқан
3. әкесі мен шешесі жағынан туысқан
4. сот сынағы
5. үйленгендердің әйелінің үйінде тұруы

48. Әкесі мен шешесі жағынан туысқан қалай аталады.

1. когнаттық туысының
2. ордалия
3. татронимия
4. матрионимия
5. матриолокалды

 
 

Бақылау сұрақтары:

1. Расогенез  дегеніміз не

2. ерте қауымдық  топта аңшылықпен кімдер айналысты

3. Африка мен  Австралияда кімдер мекендеді.

4. Гарпундар қай мәдениеттің құралы

5. Аңшылық қай  мәдениетте басым болды

6. таулы аудандарда  алғашқы тұрмыстық адамы аң  аулауда қайсы жануарды аулау  басым болған.

7. Аң аулағанда  әрбір топ  неше адамнан  құралған.

8. Европоидтық  нәсіл европада,ал монғолоидтық  нәсіл қай жерде тараған

9.Алғашқы қауым  адамдарының топқа бірігу себебі

10. Алғашқы  тұрмыстық қоғам тарих қай  кезеңде қамтиды.

11. Жер өңдеушілерде  негізгі неке түрі қандай болды

12.Политогенез  кезеңінде қандай неке түрі  болды.

13. Кейінгі  рулық қауымда қандай дін болды

14.Линидж терминінің  мәні

15.Некесіз тұру  дегеніміз не

16. Тропикалық  Африкада неолитке тән шаруашылық  түрі

17. Кейінгі  рулық қауымның  тарап кету  себептері

18.б.э.б. V-VI мың жылдықта политогенез нәтижесінде мемлекеттер құрылды.

19. Терімшілік  шаруашылықтың тарап кету себептері.

20.Жерорта теңіздік  расогенез нәтижесінде құрылды

21.Генекократия  терминінің мәні

22. Алдыңғы  азияда  неолит кезеңіндегі мал  бағу түріндегі мал бағу түрі

23. Жеке меншік  институтының пайда болу себептері.

24. Жартылай  көшпені мал шаруашылығы қай жерде пайда болды.

25. Неолитте  не пайда болды.

26. Ислам діні  қай ғасырда пайда болуы

28. неолит төңкерісі  дегеніміз не

29. Поликундрияқай  қауымдағы негізгі неке түрі

30. Кейінгі  ру қауымында негізгі неке  түрі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

“Сырдария”  университеті

 
 
 
 
 
 
 
 

 “Филолгия -тарих”  факультеті

“ Тарих   ” кафедрасы 

“Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша

Тарих   мамандықтарының студенттері үшін

Кредит: №3 
 
 

 

ЛЕКЦИЯНЫҢ   ҚЫСҚАША   КУРСЫ

 

                       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Жетісай-2005 ж 

1 - тақырып

Алғашқы тұрмыстық қоғам  ыдырауының алғы шарттары мен жалпы барысы

Қарастырылатын  мәселелер:

1. Өндіруші шаруашылық пен соған ұқсас өзге де шаруашылық түрлерінің дамуы.
2. Металлургияның ашылуы Мыс пен қоланың өндірісте қолданылуы.
3. Темірден жасалған құрал-саймандардың өндіріске енгізілуі.

 

Пайдаланатын  әдебиеттер.

1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г.
2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990г.
3. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский
4. Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г.
5. Всемирная история в 24-х томах, Век железа/А.Н.Бадак и др. Минск, М.,2000
6. Майкл Кремо, Ричард Томпсон. Неизвестная история человечества. М.,1999

 

Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырауының ең маңызды  өндірістік алғы шарты металдарды кеңінен  пайдалануға көшу болды. Адамзат  тарихы үлде жаңа формаларға ие боларлықтай, металл қарулардың енгізілуінің соншама  тамаша мәдени және өлеуметтік алға басушы өз салдары болды.

  Металдар  ғасыры екі дәуірге: қола ғасырына және темір ғасырына бөлінеді.

  Қола  ғасыры дегеніміз әдамзат тарихында  қоладан жасалған еңбек қарулары 
кеңінен таралғак және осы қаруды тастармен қатар немесе солардың орнына қолданған дәуір еді. Темір ғасыры дегеніміз темір металлургиясы мен темір қарулардың таралуымен сипатталатын уақыт болатын. Еңбектің темір ең жасалған қарулары аса (лаңызды материал болып отырғандықтан, қазірде де осы заманғы дауір де темірғасырына енеді. Алғашқы тұрмыстық тарихтын археологиялық дәуірленуінде ертедегі темір ғасыры термин жиі қолданылады. 

  Қола  дегенеміз — мыс пен қалайының, кейде алмастыру қорғасынның, мышьяктын  немесе мырыштың әр түрлі үлесте балқытылған  қоспасы.  Ең жақсы ара  қатынас — 90% мыс пен 10% қалайы. Қола қарулар мыс қаруынан тек қатты ғана емес, өткірде келеді, бірақта оларды күю оңайырақ, өйткені мысца қарағанда (1083°) қола анағүрлым төменгі температурада (700—900°) балқиды. Алайда, мыс сияқты қола қарулар да тас қаруларды түгелдей ығыстыра алмады. Бұған себеп, біріншіден, біркатар жағдайларда, қоладан тастың жүмыстық сапалары жоғары болды, екіншіден, қару жасалатын тастар барлык; жерде дерлік барды, ал қоланың, әсірөсе, қалайы үшін шикизат көзі өте сирек еді.

      Мыс және қалайы рудаларына бай аудандарды мекендеген тайпалар металшығаруға  маманданып, көршілес елдің алқын  ерлермен жабдықтап қамтамасыз етіп отырды. Мыс Иранда, Кіші Азияда, Аравия мен Арменияда, қалайы Иран мен Араияда болды. Европада ертедегі мыс нен орындары Испанияда, Францияда, Австралияда, Венгрия мен Англияда, ертедегі қалайы кен рудалары Испания мен Англияда ашылды. Қытайдың оңтүстігі мен Солтүстік Вьетнам да ашылғаны белгілі. Біздің елімізде қола ғасырының ірі металлургиялық ортал Кавказда, Уралда, Қазакстанда, Ертіс және Енисей маңы өлкелерінде мәлім еді

      Ең  ертедегі металл қарулар өзінің формасы  жағынан тас қаруларды бұтіндей қай талады. Тек адамзат бірте-бірте  жаңа материалдың ең тиімді қасиеттерін  пайдаланатын қару формаларын балталарды, қашауларды, балғаларды, қайлаларды, кетпендерді, орақтарды, пышақтарды, қанжарларды, сапыларды, шапқыларды, найза үштықтарын, жебелерді, тағы басқаларды жасап шығарды.

      Қола  ғасырының дәл шежірелік ақберін  көрсете қою қиын. Қола бәрінен  фын б. э.-ға дейінгі III мың жылдықтың орт шенінде Оңтүстік Иран мен Месопотамияда белгілі болды. Египет пен Үндістанда көне қола қарулары б. э.-ға дейінгі I мың жылдықтың басына жатады. Қытайде қола біздің эрамызға дейінгі XVIII ғасырда кеңінен қолданылды. 

2-3- тақырып

Алғашқы тұрмыстық қоғамның ыдырау формалары

Қарастырылатын  мәселелер:

1. Патриархаттан матриархатқа өтуі.
2. Кейінгі матриархат.

 

Пайдаланатын  әдебиеттер.

1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая

школа 1982 г.

2. Алексеев  В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г.

3.История первобытного  общества. Эпоха первобытной родовой  общины. М. 1985 г.

4. История первобытного  общества. Эпоха классообразования.  Рагинский 

         Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г.

5. Токарев С.А. Ранние формы религии и их развитие. М., 1968 г.
6. Столяр А.Д. Происхождение изобразительного исскуства. М., 1968 г.
7. Маркарян Э.С. О генезисе человеческой деятельности и культуры. Ереван.,1973

 

 Ең  көбірек қолайлы экологиялық аймақтарда (Месопотамия, Египет, Инда бассейні) алғашқы тұрмыстық қоғамның ыдырау процесі б. э.-ға дейінгі III—II мың жылдықтарға қарай аяқталды, қолайлылығы азырақ аймақтарда (Океанияның, Африка мен Американың кейбір азырақ аудандарында) осы уақытқа дейін түгелдей аяқталып біткен жоқ. Өзінің кең байтақ кеңістіктік жөне уақыттық ұзын-сонарлығында бул процесс табиғат ортасының   ерекшеліктерімен байланысты.  

 Жоғарыда  сипатталған өндіргіш күштерінің жаңадан  өрлеуі жыныстар арасында еңбек бөлісінің  тэртібін тұбірінен өзгертті. Кетпендік  егіншілікке қарамақарсы жыртатын егіншілік көбіне ер адамдар еңбегінің сферасына айналды. Сондай-ақ мал шаруа-шылығы да ер адамдардың ісі болды: кейбір халықтарда, мәселен, унділік-тода мен оңтустік африкалық зулустарда тіпті әйел-дерге үй жануарларына жақын келуге тыйым салынды. Орасан зор қоғамдық маңызға ие болғаи металлургіиялық өндірісте ер адамдардың қарекеті болды. Бірақ, тіпті шаруашылық қызметінің бурынғы бағыты сақталған жердің өзінде де оләрдың дами тусуі, мәселен, орман отағанда, кетпендік - егіншіліктегі мелиорацияда немесе ирригацияда ер адам еңбегінің маңызын уздіксіз арттыра тусті. Әйелдердің еңбегі бірте-бірте уй шаруашылығының шеңберінде шектеле берді; мунда да бұл озінің ерекшелігінен айырыла бастады, өйткені ұй шаруашылығының кейбір салалары, ең алдымен, кыш жасау мен тоқымашылық ісі қол өнер өндырісінің арнаулы салаларына айнала бастады. Еңбек бөлістеріндегі өзгерістсрге сәйкес жыныстардың қоғамдық жағдайы да өзгере бастады.  

4 –тақырып

Жеке  меншіктің, таптардың  және мемлекеттердің шығуы.

Қарастырылатын  мәселелер:

1. Таптық қоғам институттарының пісіп жетілуі қосымша өнімнің пайда болуы.
2. Мемлекеттің пайда болуы.