Аналіз як этап вывучэння мастацкага твора ў школе

 

 

 

 

 

 

 

Дадатак  2

 

 

 

 

 

 

Сістэма ўрокаў

 

па вывучэнні аповесці

 

І. Шамякіна

 

“Непаўторная вясна”

 

 

 

 

 

 

 

Урок 1,2

Тэма: І. Шамякін “Непаўторная вясна” (аналіз І-ІІ ч.)

Мэта:    -пазнаёміць вучняў з творчай гісторыяй аповесці,яе  аўтабіягра-

                    фічнасцю; 

                  -акрэсліць шляхі аналізу ўзаемаадносін  галоўных герояў;

                  -паказаць прыгажосць чалавечых  пачуццяў;

                  -выхоўваць у вучняў павагу  да людзей.

Эпіграф: ”Не верце, калі хто скажа,што хоць адна дарога ў жыцці лёгкая”

                                                                                                       І.П. Шамякін                                     

Абсталяванне:

1. Выстава кніг І. Шамякіна.

2. Карта Гомельскай вобласці  з адзначанымі мясцінамі, дзе  жыў пісьменнік.

3. На дошцы запісаны  эпіграф да ўрока.

4. На стэндзе “Сёння  на ўроку” змешчаны партрэт  пісьменніка, пад якім 

    напісаны словы: “Не ржавее і не паддаецца  пазалоце толькі адно пачуццё  – 

    Любоў: да зямлі, якую называеш Радзімай, да народа, якому служыш, і да

    дзяцей, якіх нарадзіў.”                     

5. Фотаальбом “З сямейнага альбома І. Шамякіна.”

Падрыхтоўчая работа:

1. Вучні павінны прачытаць  да ўрока  І і ІІ ч. аповесці  “Непаўторная вясна.”

2. Апераджальнае заданне  аднаму вучню: падрыхтаваць звесткі  з біяграфіі    

    пісьменніка.

Ход урока

І. Уступнае слова настаўніка і вучня.

Настаўнік: І. П. Шамякін – народны пісьменнік Беларусі, Герой Сацыялістычнай Працы, акадэмік Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі, майстар буйных празаічных твораў – раманаў, аповесцяў.

                   (Зварот да выставы)

  Багатую спадчыну  пакінуў нам пісьменнік.У яго  творах амаль 60-гадовая гісторыя  нашай краіны.Яго раманамі і  аповесцямі зачытваецца не адно  пакаленне беларусаў, ведаюць яго  і за межамі нашай краіны.

  Мы маем поўнае  права ганарыцца пісьменнікам, тым  больш, што Іван Пятровіч Шамякін  – наш зямляк.

Вучань паведамляе біяграфічныя звесткі, а настаўнік паказвае на карце мясціны Гомельшчыны, дзе жыў Іван Шамякін.

Настаўнік: Звярніце ўвагу на стэнд. Гэты партрэт пісьменніка зроблены з нагоды яго 80-гадовага юбілею. Але паглядзіце і іншыя фотаздымкі (фотаальбом). Словы, змешчаныя на стэндзе, можна вызначыць як чалавечае і пісьменніцкае крэда І. П. Шамякіна, а словы, узятыя як эпіграф, адносяцца як да самога аўтара, так і да яго герояў.

          Звернемся да пенталогіі “Трывожнае  шчасце”.

        -Як  вы разумееце слова “пенталогія” (азначэнне трэба запісаць у  сшытак, і назвы аповесцяў - таксама).

      Калі І. Шамякін вучыўся ў Гомельскім  тэхнікуме будаўнічых матэрыялаў, ён закахаўся ў студэнтку-медычку  Машу Кротаву, якая пазней стала  яго жонкай. Шмат чым гэтае  каханне нагадвае пачуццё галоўных  герояў “Непаўторнай вясны”  Сашы Траянавай і Пятра Шапятовіча.

         Звернемся да І часткі аповесці.

  Пытанні класу:

-Якія эпізоды можна  вылучыць у І ч. аповесці?

      1. Пятро  не спяшаецца, лёг адпачыць.

      2. Сустрэча  з калгасніцамі.

      3. Апісанне  дарогі.

      4. Падыход  да вёскі.

      5. Сустрэча.

Праца ў групах.

І-ІІ часткі

       1-ая  група: хто такі Пятро Шапятовіч, што яго турбуе, чаму ён адзін  апынуўся на дарозе? (1,2 эпізоды)

Пятро Шапятовіч –18 год, студэнт, едзе да каханай дзяўчыны.
			рамантык	"галава напакавана  марамі", парт- фель – дзённікамі, лічыць сябе чалавекам цікавым
каханне да Сашы				жаданне хутчэй пабачыцца (не чака- ючы машыны, 30 км – пехатой), трывога, няўпэўненасць (ён – сту-дэнт, яна – самастойны чалавек)
беспадстаўная рэўнасць				чаму два апошнія лісты кароткія?
				Не хапае часу? Экзамены здавала-быў час!
				Праўда, сама запрасіла, але як між ін
				шым.
				Думкі пра помсту, калі што…
чалавечая годнасць				не сеў у машыну.

 

Аналіз лірычнага адступлення.

  2-ая група:   Якія  думкі, пачуцці авалодваюць нашымі  героямі пры сустрэчы? (эпізоды 4,5)

Пятро	Саша
-сялянская ашчаднасць(парусінавыя  чаравікі); -“…кажа: няма часу, а сама кніжачкі  чытае…”; -здзіўленне Сашы абразіла; -не паказаў, што стаміўся, галодны; -трывога, што яна змянілася (яблык!- усё тая ж); -Саша ўсё ж змянілася: стала  паважная, больш стрыманая.	-Саша заўважыла Пятра, спалохалася, хацела схавацца, але перадумала: непрыгожа, наіўна і жорстка; -глядзела ў кнігу і слухала  ўдары свайго сэрца; -радасць ад сустрэчы (прыехаў-даказаў сваё каханне); -трывога ад сустрэчы з гаспадыняй.

 

  Аналіз эпізода “Размова пра  грошы”

 

            ЁН                                                                    ЯНА

 

думаў развесяліць,                                       сур’ёзна: мог напісаць мне

пасмяяцца

 

трывога: Саша стала такой, як усе,

а яна для яго- незямная

 

                                         ГЭТА ПРАПАНОВА ІХ ЗБЛІЖАЛА,

                                         РАБІЛА РОДНЫМІ

ВЫВАД: Саша з беднай сялянскай сям’і, ніколі не хадзіла з Пятром у кіно ці

                 сталоўку, бо было сорамна за  сваё беднае ўбранне. А калі  атрымала    

                 грошы, то ўсе аддала бацьку. Дзесяць  год, як памерла маці, а баць-

                 ка надумаў жаніцца. Напісала злоснае пісьмо.      

Аналіз ІІ часткі

1.Апісанне хаты	Звычайная сялянская хата, дзялілася на дзве палавіны: пярэднюю і заднюю.У пярэдняй- шмат вазонаў.
2.Начныя перажыванні	Думкі пра Сашу і іх каханне (чыстае, светлае, Саша для яго святая; пасварыўся з сябрам, калі той непрыстойна гаварыў пра дзяўчат. Пятро чэсны сам з сабой і з усімі ва ўсім.
3.Раніцай                       Саша                                 Пятро	Вясёлая, радасная, ужо прыняла некалькі хворых. Упершыню ўбачыў Сашу ў белым халаце, залюбаваўся

                                               

Аналіз эпізода “Снеданне” (халодная бульба, гуркі, міска сыраквашы)

Саша	Пятро
-пачырванела ад сораму; -здзівілася; -была вясёлая, а тут засмуцілася  і збянтэжылася; -амаль нічога не ела, маўчала, хмурылася, ляпіла з хлеба шарыкі.	-звычайная ежа, у яго дома  – у бацькоў – такая ж, пагэтаму  не звярнуў увагі; -ад радаснага настрою не заўважыў  бы, калі б яму зусім не далі  есці; -не разумеў, чаму Саша перамянілася.

 

ПЫТАННІ КЛАСУ:

-Што адчуваў Пятро, калі  зразумеў паводзіны гаспадыні?

(Снеданне і абед –  пратэст гаспадыні супраць яго  прыезду. Крыўдна за Сашу, за сябе, няёмка перад Сашай).

-Як праяўляецца характар  Сашы ў размове з гаспадыняй?

-Перадайце пачуцці Пятра, калі ён чакаў Сашу.

Да сустрэчы: неспакой, пайшоў шукаць па вёсцы, рэўнасць (“усе вы такія”, “не, Саша не такая”, “ добра б захварэць назло ёй”).

Пасля сустрэчы: павага да Сашы: яна дапамагала нарадзіцца чалавеку; сорамна і брыдка за сваю рэўнасць; пакляўся, што ніколі не будзе дрэнна думаць пра Сашу.

РЭФЛЕКСІЯ.

ДЫСКУСІЯ: Ці ёсць на зямлі сапраўднае каханне? (Абгрунтуйце свае мерка-

                         ванні, абапіраючыся на тэкст аповесці).

ДАМАШНЯЕ ЗАДАННЕ:  Аналіз эпізода “Знаёмства з Лялькевічам”

Урок 3.

Тэма: І. Шамякін “Непаўторная вясна”

            (аналіз 3-4ч.)

Мэта: -раскрыць свет пачуццяў Пятра  Шапятовіча; 

           -параўнаць вобразы Сашы і Любы;

           -вучыць дзяцей сумленнасці і  чэснасці;

           -выхоўваць пачуццё павагі да  людзей і да сябе.              

Форма ўрока:  эўрыстычная гутарка з прымяненнем элементаў

                                   інтэрактыўных тэхналогій (“Ланцужок”)

                                    

ХОД УРОКА

І.Праверка дамашняга задання

   1.  Аналіз вучнямі  эпізодаў “Знаёмства з Лялькевічам”  і “Расставанне”

   2. Адказаць на пытанне:

        Якім  чалавекам паўстае перад намі  Пятро Шапятовіч?

(прыём  “Ланцужок”: адзін  вучань называе якасць героя, наступны працягвае і г. д.)

 ІІ.Аналіз ІІІ часткі аповесці.

  1.Заданне класу: па  схеме “Ланцужок” прасачыце,карыстаючыся  тэкстам, якія пачуцці авалодвалі  Пятром, калі ён пакінуў Сашу?

(-страх – “…а  што, калі яе пацалунак – развітанне  назаўсёды?”;

-“…пацямнела  і сонца, і яснае неба…” –  без яе няма сэнсу жыць;

-хацеў утапіцца  не па-сапраўднаму: паглядзець, як  паводзіла б сябе Саша;

-помста –  “…пераначую ў лесе, у стозе, сярод балота, з ваўкамі і лесунамі. На злосць табе…”

-развага –  хацелася есці: можна есці яблык,што  дала Саша ці не?

-убачыў грошы  – разгубіўся, абурыўся: што гэта  – здзек? насмешка? – выкінуў  грошы;

-сумненне: ці  правільна зрабіў? каму гэта патрэбна?

-шкада грошай: гэта Сашыны грошы, яе заробак  за сумленную працу;

-разважыў: яна  паклала ад шчырага сэрца. Забраў  грошы, каб захаваць іх на памяць).

2.Раскажыце пра сустрэчу Пятра з Любай.

3.Параўнальная характарыстыка Сашы і Любы.

Заўвагі Пятра	Саша	Люба
Знешні выгляд	танклявая, з вялікімі, прыгожымі, яснымі ва-чыма, спрытная, незям-ная	“жоўтыя вочы, шырокія ноздры, вяснушкі на носе і на пухлых шчоках і нейкія бясколерныя валасы,” тоўстая, як пампушка
Адносіны да працы	адказная, сумленная, у любы час гатовая дапа-магчы, праца Сашы –высакароднае служэнне справе	“работа не воўк – у лес не ўцячэ, напрацуюся яшчэ.Чорт не схопіць гэтых хворых.”

 

ІІІ.Частка ІV. Гутарка з класам.

-Раскажыце, як жылі Пятро і Саша, калі рассталіся.

Пятро: быў на практыцы ў Заходняй Беларусі, жыццё было цікавым і разнастайным, багатым на падзеі; сам Сашы не пісаў, толькі адказваў на яе пісьмы; пісаў дыпломную работу (у чарцёжнай, па 20 гадзін у суткі)

Саша:  першая напісала Пятру; працавала, па вечарах вучылася, таму што марыла паступіць у інстытут; каханне Лялькевіча (размова з гаспадыняй, прыход у амбулаторыю маці настаўніка)