Казақстан Республикасының Конституциялық Кеңесінің құқықтық мәртебесі

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Жоспар

Кіріспе.....................................................................................................................3-6

Тарау – 1. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығының жалпы сипаттамасы

1.1. Конституциялық  құқығының жалпы сипаттамасы....................................7-8

1.2. Конституциялық  құқығының жүйесі.........................................................9-14

1.3. Конституциялық-құқықтық  нормалар......................................................15-17

1.4. Конституциялық-құқықтық  принциптері................................................18-40

Таару – 2. Казақстан Республикасының Конституциялық Кеңесінің құқықтық мәртебесі

2.1. Қазақстан  Республикасының Конституциялық  Кеңесінің құрылымы мен мәртебесі.............................................................................................................41-48

2.2. Конституциялық  іс жүргізу.......................................................................49-61

Қорытынды.........................................................................................................62-63

Қолданылған әдебиеттер тізімі........................................................................64-65 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе. 

       Қазақстан халқы егеменді мемлекеттің ұлттық өркендеу процесінің негізін 90-жылдары  қалай бастады. Біздің ата-қонысымыз  мыңдаған жылдар бойына талай басқыншылықты  басынан кешті. Қаншама көне қалалар, мәдени орталықтар қирады, кітаптар өртеліп, жазықсыз жандар кұрбан болып, өлшеусіз қан төгілді. Бірақ қандай қырғын болса да алтын бесік ата-баба жері, атамекен дәл бүгінгідей ойрандалған емес. Жер ананың аялы алақанында аман қалған әрбір от басынан рулы ел тарап, халық қашан да  еңсесін көтеріп, ел болып дамып кете беретін. Халқымыздың ата-қоныс қара орманға деген ұрпақтық сүйіспеншілігінің түп-тамыры да дәл осында жатыр. Сондықтан да ата-бабамыз осындай ұлан-ғайыр  жерді ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра еткен.

       Өкінішке  орай, осы бір тарихи жалғастық Қазақстанды да өз уысында ұстаған тоталитарлық мемлекет кезінде үзіліп қалды. 70 жыл ішінде жүргізілген аяусыз зұлмат тек қазақ халқын сан жағынан ғана селдіретіп, өз отанында азшылыққа ұшыратып қойған жоқ, ол өмір сүретін табиғи ортаны да ойрандады, халық санасын уландырды, оның тарихында мыңдаған жылдар бойына мәңгілік болып саналып келген талай табиғи байлық ондаған жылдардың ішінде-ақ сарқылып келмеске кетті.

       КСРО  өзінің 70 жылдық тарихында ұлттардың, этникалық топтардың, аз халықтардың теңдігі мен құқы жөнінде жар салудан жалыққан емес, ал іс жүзінде халықаралық міндеттерді сақтау былай тұрсын, тіпті, конституциялық  заң ережелері де орындалмады. Шынайы демократия болмағандықтан да заң әрқашан қағаз жүзінде қалып отырды. Тек егеменді Қазақстан Республикасы жағдайында ғана құқықтық мемлекет құрудың шынайы мүмкіндігі туып отыр.  Біздің жас мемлекетіміздің Конституциясында міне осы қадам тәуелсіз Қазақстанның демократиялық дамуының кепілі ретінде жүзеге асырылады.

    Құқықтық  мемлекет құру мен  қоғамды демократияландыру – қайшылықты, ұзақ та күрделі процесс. Бұл біздің жас мемлекетіміздің аяғынан қаз тұру  жолынан да жақсы байқалады. Тоталитарлық жүйеден демократиялық қоғам өміріне өту қажеттілігі айқын болған күннен бастап-ақ Қазақстан тұрғындарының алдында ең алдымен Қазақстан мемлекетінің егемендігі мен тәуелсіздігін қорғау міндеті тұрады.

    Бұл орайда демократияны дамыту – меншік қатынастарын реформалау  мен нарықтық экономикаға өту экономиканы  тығырықтан алып шығудың, ұлттық мемлекеттің қалыптасуына қолайлы жағдай туғызудың толассыз жолы. Саяси саладағы басты мақсат – жас егеменді мемлекетті қуатты президентті  республика етіп қалыптастыру. Біздің мемлекетімізде барлық азаматтардың теңдігі барлығының заң алдындағы бірдей жауапкершілігі, кімнің қай ұлтқа жататындығына қарамастан, бірдей екендігі әуелден-ақ нақты көрсетілген.  Әрине, кейбір жағдайда жергілікті ұлт – қазақтардың мүддесі ерекше ескеріледі. Мұндай жағдайға ұлттық мәдениетті, тілді өркендету, қазақ диаспорасының рухани-мәдени  және басқа да байланыстарын қалпына келтіру, олардың өз Отанына қайтып оралуына қолайлы жағдайлар туғызу жатады.

    Басқа елдер деңгейімен салыстырмалы түрде  алғандағы экономикалық байлыққа қол  жеткізудің алғышарты – бүкіл  қоғамдық өмірді демократияландырған тұрақты құқықтық мемлекет құру болып саналады.

    Құқықтық  демократиялық мемлекетте Конституция, яғни біздің қоғам өмірінің Негізгі  Заңы аса жоғары мәнге ие. Конституция  жобасы Қазақстан Республикасы тәуелсіздік  алғаннан бастап жасалына бастады. [1 б. 10]. Конституция қабылдаудан бұрын бүкілхалықтық талқылаудан өтті.

    Біздің  Конституциямыз бойынша Қазақстан  халқы егемендіктің иесі, республикадағы мемлекетік биліктің жалғыз қайнар көзі болып табылады. Республикада тек  қазақтар ғана емес, басқа ұлт өкілдері де тұрады. Сондықтан саяси ымыраға келу қажет болғандықтан қазақ халқы өз қамын күйттеумен қатар, жас мемлекетіміздің тыныштығын, оны одан әрі  нығайтуды ойлауы керек.

    Құқықтық  мемлекет құру, қоғамдық өмірді демократияландыру, жалпыұлттық келісім мен ынтымақ Қазақстан Республикасының әлемдік қауымдастықтың лайықты толық мүшесі болып енуінің басты шарты болып табылады.

    Республиканың президенті Н.Ә.Назарбаевтың тікелей  басшылығымен тәуелсіз Қазақстанның жаңа Конституциясы қысқа мерзім ішінде әзірленді. Ол халық талқылауынан өтіп, референдум арқылы өз күшіне енді.

    Жаңа  Конституцияның өмірге келуі, жан-жақты  сараптамадан өтуі Н.Назарбаевтың атымен тікелей байланысты.  Конституцияның бас авторы – Назарбаев Н.Ә  деп толық сеніммен айтуға болады.

    Конституция Қазақстанның демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде дамуына қолайлы жағдай жасайды. Заңда белгіленген барлық тұжырым, қағидалар өмірдің барлық салаларын өркениетті заң жүзінде басқаруға жағдай жасап отыр.

    Еліміздің бұл Негізгі Заңы бірінші рет Қазақстан Республикасын президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет деп  жария етті. Бұл мемлекеттің құзырына өз аумағының  тұтастығын, сырттан қол сұғылмауын және бөлінбеуін қамтамасыз ету толығымен жатқызылады.

    Конституцияда демократияның түпкі мәні ерекше айқындалады.  “Демократия” деген грек сөзін өз тілімізге аударсақ, халықтың билігі деген мағына шығады.  Осы тұжырым қағида Негізгі Заңның үшінші бабында нақты бейнеленген. “Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық”  нақты жазылған.

    Конституцияда республикадағы мемлекеттік билік  біртұтас деп жарияланған. Бұл билік  Конституция бойынша үш тармаққа – заң шығарушы, атқарушы және сот  жүйесі болып болып дараланған. Мұндағы  мақсат билікті  біржақты иемденіп кетушілікті болдырмау үшін олардың аражігі ажыратылып, әрқайсысынан конституциялық өкілеттіктері айқындалған. Олар бір-бірінің ісіне қол сұқпайды, әрқайсысы өз құзырларынша қызмет етеді[3 б 45].

    Негізгі Заңда саяси бостандықтарға кең  кепілдік берілген. Саяси қозғалыстар  Конституция шеңберінде емін-еркін өмір сүріп, қызмет ете алады. Оған ешқандай қысым жасалмайды.

      Тақырыптың  өзектілігі. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында Конституциялык Кеңеске арналған бөлім бар. Осы мемлекеттік органның қандай мақсатта кұрылатындығы Конституцияда көрсетілмеген. Алайда, Конституциялық Кеңестің  Конституцияда белгіленген өкілеттігінен Конституциялық  Кеңестің негізгі көздейтіні Конституцияны қорғау екендігі көрінеді.

      Жұмыстың  ғылымилығы – бұл Қазақстан Реслубликасы Президентінің "Қазақстан Республикасының Конституциялық  Кеңесі туралы" конституциялық заң күшi бар Жарлығы осы органның нені көздейтінін айқынын да дәл бейнелеген. Онда Конституциялық Кеңестің мемлекетік орган peтiнде Республика Конституциясының Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында үстемдік етуін қамтамасыз ететіндігі айтылған. Қазақ КСР-ның бірде-бір Конституциясында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 1993 жене 1995 жылдардағы Конституцияларында мұндай ереже болған жоқ.-"Қазақстан Республикасы Конституциясының үстемдігі туралы" Ереже бipiншi рет Президенттің жоғарыда көрсетілген Жарлығында баянды етілді. Осы ережеде ең алдымен Қазақстанда конституциялық кұрылыстың белгіленгені, құқықтық мемлекет кұрғысы келетіндігі, мемлекеттің Конститутцияға бағынуға тиістігі идеясы көрініс тапқан. Міне  осыған сүйене отырып, Конституциялық  Кеңес Конститутцияның  үстемдігі амтамасыз етуі тиіс. Бұл Конститутциялық Кеңестің өз қызметінде;

     олардың бұлжымастығын, яғни, нормативтік құқықтық актілерді қабылдау, ұйымдастыру акцияларын жүзеге асыру(сайлау және т.б.) кезінде жоғары мемлекеттік органдардың конституциялық нормаларды мүлтіксіз орындауын қамтамасыз еtеtih конституциялық нормаларды;

     мемлекеттік белгілі біp жағдайын айқындайтын, мысалы мемлекеттің біртұтас нысанын, саяси тұрақтылықты орнықты-pатын, т.б. конституциялық кағидапарды;

     конституциляық  идеяларды, принциптерді, мысалы әлеу-меттік мемлекет, қазақстандық патриотизм, т.б. идеяларды басшылыққа алуы тиіс.

      Жұмыстың  теориялық және практикалық маңызы: жұмысты жазу барысында көптеген заң актілері басшылыққа алынды. Конституциялық құқығының проблемаларын зерттеген келесі шетел авторларын айтуға болады: С.С. Алексеева, A.M. Барнашова, СВ. Боботова, А.Б. Венгерова, Н.В. Витрука, В.К. Дябло, И.П. Ильинского, Д.А. Керимова, В.В. Кровельщикова, В.А. Кряжкова, Б.М. Лазарева, В.О. Лучина, Н.А. Михалева, М.А. Митюкова, В.В. Невинского, С.Э. Несмеянова, М.А. Нуделя, Ж.И. Овсепян, Л.Н. Плеханова, М.А. Свистунова, Б.А. Страшуна, С.А. Татаринова, М.А. Шафира, Ю.Л. Шульженко, Б.В. Щетинина, Б.С. Эбзеева, А.И. Экимова, Х.-Р. Альваро, Ф. Ардана, Г.Г. Арутюняна, А. Бланкенагеля, А. Демишеля, Ф. Демишеля, Ж.-П. Жакке, Ф. Люшера, М. Пике-маля, В. Шампель-Дэпла және т.б..  
Ал Қазақстан ғалымдарын да айтуға да болады: С. Абдильдина, Ж. Баишева, И.Ж. Бахтыбаева, К.А. Мами, С.Ф. Ударцева, Е.Б. Абдрасуловым, А. Котов, Г. Сапаргалиев, Ж. Салимбаева.

    Жұмыстың  мақсаты – Қазақстан республикасының Конситуциялық Кеңесінің құқықтық мәртебесін анықтау, талдау және проблемаларын шығару

    Қойылған  мақсатқа жету үшiн мынадай мiндеттер көзделдi

• Конституциялық құқығының жалпы сипаттамасы беру
• Конституциялық құқығының жүесі анықтау
• Конституциялық-құқықтық нормалар талдау
• Конституциялық-құқықтық принциптері сипаттамасын беру
• Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесінің құрылымы мен мәртебесі аңықтау
• Конституциялық іс жүргізу аңықтау

      Дипломдық зерттеу кезінде Конституциялық Кеңес қызметінің құқықтық мәртебесін және іс жүргізу түрлерінің түрлерін саралаудын ғылыми негіздері туралы Қазакстан Республикасының заңцары мен осы сала бойынша жазылған көптеген ғылыми еңбектерді оқып, салыстырып, зерттедім.

      Дипломдық жұмыс барысында зерттеуде мынадай  әдістер қолданылды: 
салыстыру, талкылау, бақылау, қорытындылау, құқықтық нормаларды 
талкылау.

Жұмыстың  құрылымы: жұмыс кіріспеден, негізгі екі тараудан,

қорытындыдан  және қолданылған әдебиеттерден  тұрады 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Тарау – 1. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығының жалпы сипаттамасы

1.1. Конституциялық құқығының  жалпы сипаттамасы 

     Конституциялық  құқық — Қазақстан Республикасы құқық жүйесі  салаларының бipi. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жуйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді.Ішкі тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамлық қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды [5 12 б[  .

     Конституциялық  құқық  пәнінің өзіндік  ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық катынастар мемлекет жене қоғам құрылымының непзін құрайды және мемлекетік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүрпзіледі.