Тарих сабақтарында деңгейлеп саралап оқыту технологиясының әдіс-тәсілдерін қолдану

оқыту       технологиясына сүйене жүргізудің мүмкіндіктері.

 

            Оқушылардың жаңа тақырыпты өз  беттерімен меңгерілуі үшін қолайлы  әдіс – тәсіл :  тапсырмаларды  сұрақ – жауап , диолог түрінде  беріп, оқушылардың танымдық іс - әрекетін дамытуға бағыт –  бағдар беру. Бұл тапсырмалар негізінен жаңа тақырып бойынша заңдар мен ережелерді оқушылар өз бетімен шығаруға және анықтамаларды өздігінен құрастыруға жетелейді. Жаңа меңгерген тақырыптарды бекіту  үшін қарапайым ойындар , схемалар , тіректермен жұмыс жасаған тиімді. Соңынан оқушылар жұмыс дәптерлеріндегі  деңгейлік тапсырмаларды орындау арқылы алғаш алған білімдерін тереңдетіп, бойындағы жеке қабілетін дамыта алады. Деңгейлік тапсырмаларға төмендегі талаптар қойылды.

      Бірінші , оқулық деңгейдегі тапсырмалар :

-жаттап алуға лайықты болу керек ;

-жаңа тақырыпта меңгерілген  білімнің өңін өзгертпей қайталап ,   пысықтауына мүмкіндік беруі  тиіс;

-тапсырмалар жаңа тақырып үшін  типті және өмірмен байланысты  болуы тиіс;

     Екінші , алгоритмдік деңгейдегі тапсырмалар :

      Өтіп кеткен материалды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар . Бұлар өзгертілген жағдайда тапсырмаларды талдап,  бұрынғы тапсырмаларға ұқсас , бірақ оларды орындау үшін алғашқы алған білімдерін  түрлендіріп пайдалануын қажет ететіндей нұсқа беру.

        Үшінші , эвристикалық деңегйдегі тапсырмаларды  орындау барысында оқушылардың жаңа тақырып бойынша меңгерген алғашқы қарапайым білімдерін (заңдылықтар шығару, анықтамалар , формулалар жаттау , т.с.с.)  жетілдіріп, тереңдетумен қатар , ол тағы да жаңа білімді меңгеріп , ол үшін жаңалық ашуы тиіс : Эврика – анализ бен синтез және салыстыру арқылы негізгісін анықтау , қорытындылау сияқты ой жұмыстарын қажет етеді. Мұндай тапсырмаларды орындау барысында оқушылар үшін жаңа проблемалық жағдай туындайды. Оны шешу үшін оқушы өзі жаңа әдістер іздеуі керек.

         Төртінші  шығармашылық деңгей тапсырмалары: берілген тақырыпта өз бетімен баяндама , реферат дайындау.

        Сонымен қорыта  айтқанда , бірінші деңгей үшін – игерілгенді пысықтау мен қайталауға , ережелер мен анықтамаларды , формулаларды жаттауға арналған. Жоғарғы деңгей үшін  - алған білімдерін өз бетімегн тереңдетіп  қорытуға , жүйелеуге  және тәжірибеде қолдануға арналған тапсырмалар.  Ж. Қараев технологиясы бойынша  деңгейлік тапсырмалар:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.3. Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясының тиімділігін анықтау

бойынша  эксперимент нәтижесі.

  

      Бастауыш мектеп пәндерінде деңгейлеп оқыту технологиясының  мүмкіндіктеріне сүйену  оның тиімділігін арттырып, маңыздылығын ескеру жөніндегі біздің  болжамымыз .

       Зертттеу  кезеңінің  бірінші кезеңінде ең алдымен  сыныптағы оқушылардың бірін- бірі  таңдауды  (симпатия) бақылаудан  бастадық. Бақылау жұмысын мынандай  міндетті алға қойды.

1.Партада кіммен отырғың келеді? Тапсырмасы арқылы оқушылар өз  деңгейіне байланысты екіншісін таңдайды.

2.Қазақ тілі сабағын  алдымен  стандартты бағамен жүргіздік.

3.Осы пәндерден алған білімдерінің  көрсеткіш үлгерім сапасын анықтап  алдық.

       25 оқушыға жүргізген  тест жауаптарын талдай келе  оқушыларды міндетті деңгейдегі мүмкіндіктерін бастапқы кезеңді анықтадық. Мұнда эксперименттік тобының жоғары деңгейі  25,6 % , орта  30,8 % , төмен 43,6 % көрсетсе оқушылардың тек стандартты деңгейде жұмыс істеулері пәндік білім беру мазмұнының өз деңгейінде болмай, тек бір дарынды тұрғыда ғана берілмеуі, балалардың шығармашылық әрекетіне көңіл бөлмеуі ескерілді.

      Эксперимент жүргізудің  екінші кезеңінде  білім берудегі  инновациялық  технологиялар әдістерін  басшылыққа ала отырып , деңгейлеп  оқыту технологиясының негізіне  сүйендік.

-Бастауыш мектеп оқушыларына  сабақ беру процесінде деңгейлеп  оқыту технологиясын үйрету.Бұл  дегеніміз деңгейлік тапсырмаларды  әрбір өтілген сабақ тақырыбына  құру;

-Арнайы тест, сауалнама жүргізу  арқылы білім мониторингін базалау, реттік көрсеткіштерін алып отыру;

-Әрине, оқушыда алгоритмдік , эвристикалық  және шығармашылық деңгейдің  қалыптасуы қарастырылды. Ол үшін  әрбір оқушымен сабақта деңгейлеп  оқыту технологиясының элементтерін  қолданудан бастадық;

- Әрбір деңгей тапсырмасын оқушы  үшін  бір мәселе тудырды;

-Әрбір сабақта  түрлі  тәсілдерді  ұйымдастырдық;

       Біріншіден  сұрақ  қою арқылы ,екінші  арнайы даярланған  жаттығулар , сызбалар , логикалық тапсырмалар  беру арқылы . Үшіншіден , пікір айту  тапсырмаларын талдау , өз пікірлерін  қолдау , шешім қабылдау . Төртіншіден ,тапсырма бойынша немесе оқыған тақырып бойынша  деңгейлік тапсырма жасау қарастырылады. Нәтижесінде бастауыш мектептегі әрбір сабақта деңгейлеп оқыту технологиясының  тиімділігі ескеріліп  отырудан технология әрбір сабақтың мәнін – маңыздылығын алуда  сапаны көтеруде өз әдісімнің  пайдасын көрсетті.Экспериментті топтарда бастапқы кезеңде  жоғары 25,6 %, орта 30,8 % , төмен  44,3 % құрса .Эксперимент жұмысынан кейін жасалынған бақылауымыздың нәтижесі :  жоғары 44,3 % , орта 48,5 % , төмен 12,7 % көрсетті .Бұдан технология негізінде өткізілген сабақтар , жүргізілген эксперименттік топты бақылау тобы мен салыстырғанда бақылау тобында деңгейлеп оқытудың тиімділігі біршама ғана болса , эксперимент айқын айырмашылығын көреміз.

 

 

(кесте )

 

Топтар	Экспери менттік топ жоғары	Бақы лау тобы жоғары	Экспери менттік   орта	Бақы лау тобы орта	Экспе римент тік топ төмен	Бақы лау тобы төмен
Бастапқы (эксперименке  дейінгі )  кезең.	25,6%	25,2%	30,8%	30,5%	43,6%	44,3%
Экспери менттен кейінгі кезең	38,8%	28,1%	48,5%	32,6%	12,7%	39,3%

 

Бастауыш мектептің қазақ тілі сабағында деңгейлеп

оқыту  технологиясын  қолданудың тиімділігі ( эксперимент топ)

Экспериментке дейінгі кезең

 

 

 

 

 

 

 

                               Эксперименттен кейінгі кезең:

 

 

 

 

 

        Алынған нәтиже  бойынша бастауыш мектептің барлық  пәндерінде деңгейлеп оқыту технологиясы  бойынша  сабақ жүргізудің  толық  мүмкіндіктері бар . Себебі: бұл технологияға  сүйене  отырып сабақта  жеке тұлғаны шығармашылық тұрғыда  дамытатын көрсеткіштер  талданып маңыздылығы  анықталған. Бастауыш сыныпта деңгейлеп оқыту технологиясының  тиімділігі мен маңыздылығын анықтау  жұмысымызды жасап қорытындыға келдік .Эксперимент нәтижесі  бойынша мұндай модельді сабақтар технологиясының  басты деңгей + оқыту әдісінің жағдайы + оқытудың әр түрлі формасы + әр түрлі тексеру + дидактикалық материал жеке қима қағаздар ретінде тапсырма :

1.Оқушының танымын , қызығушылығын, ойлау қ

абілетін ояту.

2.Өз бетінше жұмыс істеуге  жол берді.

3.Оқушылардың тақырыпты түсінуге  құлшынысының пайда болуы .

4.Оқушының жеке дара қасиетін  дамытады.

5.Психологиялық процестердің барлық  түрін дамытады.

6. Өздіндік жұмыс жасауға әсер  етеді.

7.Мәтінді түсінуге , естуге , көруге  оқушыларды дамытады.

        Сондықтан , мұндай  сабақ моделін оқушының білімдерін  дамытады деп есептеуге болады  деген қорытындыға келдік. Деңгейлеп  оқыту технологиясын қолдана  отырып, оқушылардың оқуға , білімге  деген көзқарастарын және де  қызығушылығын ояттым.

 

 

2.1 Мектеп оқулықтарындағы  деңгейлеп саралап оқыту технологиясының  алатын орны

 

Қазіргі таңда болашақ ұрпақты білімді, мәдениетті, саналы етіп тәрбиелеуде егеменді қазақ тілін оқыту өмірлік зор маңызға ие болып отыр.

Қазақ тілін оқыту процесінде ана тілі басты рөл атқарады. Егер оқушы ана тілінде грамматикалық құбылыстарды, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын, дыбысталу жүйесін білмесе немесе түсінбесе, ол қазақ тілін оқығанда да түсінбейді. Оқушылар қазақ тілін оқи отырып өз ана тілінің негізінде өзге тілді саралап үйренеді.

Тілді үйрену кезінде ана тіліндегі ойда жеткізу тәсілдерін тереңірек ұғынады. Қазақ тілін оқытудың процесі  кезінде тілді дұрыс үйрету, ауызша сөйлеу, сауатты жазу, мәнерлеп оқу өте маңызды. Оған мұғалімнен көп кәсіби шеберлікті талап етеді. Ең алдымен оқушы өз ана тілін жетік білу керек. Сонымен қатар қазіргі кездегі жаңа технологиялар арқылы оқушылар өтілетін тақырыпты, берілетін тапсырмаларды өз беттерімен орындап түсінуі қажет. Жаңа технологиялармен оқыту жаңа буын оқулықтарында енгізілуде. Осы арқылы мұғалім оқущылардың ынтасын арттыру, пәнге қызығушылығын дамыту, білімді берік те саналы жеткізу жолында жаңаша әдіс-тәсілдерді ізденіп қолданады.

Мұғалімге білімді біржақты формада емес, оқушылардың оқуын басқару, бағыт-бағдар көрсетіп, жол сілтеп, кеңес беріп отыру қызметін жүктейді. Қазақ тілі пәні бойынша оқушы ереже немесе ұғымдар анықтамасын тек жаттап алғаннан гөрі, оларды іс-жүзінде саналы түрде қолдана алуы қажет. Түрлі тапсырмалар мен жаттығулар арқылы теориялық мәселелер меңгертілуі тиімді болып есептеледі.

Қазақ тілін оқыту – қиын әрі қызықты жұмыс. Бүгінгі таңда қазақ тілін оқытатын мамандарға қойылатын талап жаңа технологиялық әдістерді қолдана отырып сапалы және терең білім беру. Оқушылардың ойлау, есте сақтау, көру қабілеттерін жетілдіру. Уақытты дұрыс пайдалану, әртүрлі әдістерді қолдану, сабақты мазмұнды да қызықты өткізу мұғаліәмнің жеке басының интеллектісін, оқу әс әрекетін, өтілетін тақырып мазмұнын аша білу. Бұл жеке тұлғаны дарынды, білімді де білікті етіп шығару мұғалімнің педагогикалық шеберлігін байқатады.

Жаңа технологиясының жаңа буын оқулықтарында алатын орны ерекше. Қазіргі зерттеу жұмыстары қазақ тілі пәнінен оқушылардың дара қасиетін, ғылыми дүнеитанымын, оқушының ойлау және сөйлеу тілін дамыту мақсатында деңгейлік тапсырмаларды қолданудың тиімді екендігін көрсетуде. Деңгейлік тапсырмалар оқушылардың қазақ тілінен алған білімін толықтыра, тереңдете отырып, қажетті біліктер мен дағдылардың қалыптасуын қамтамасыз етуіне мүмкіндік береді.

5-сынып қазақ тілі оқулығының бұрынғы оқулықпен салыстырғанда ерекшелігі: Оқу материалын бала жанына жақындатуында, сондықтан бала оны тез қабылдайды деп ойлаймын. Сонымен бірге тапсырмалар І және ІІ деңгейдегі тапсырмаларға негізделіп жасалған. Оқулық авторлары тапсырмаларды 2 деңгейге бөле отырып, оларды «міндетті деңгейң, «мүмкіндік деңгейң деп атайды.

«Атамұраң баспасынан 2001 жылы жарық көрген 5 сынып оқулығында (Қосымова Г, Дәулетбекова Ж) жаттығулар жоғарыда аталған деңгейдегі тапсырмаларға құралған. Мысалы омоним сөзге байланысты жаттығулар оқулықта төмендегіднй берілген.

 

мысалыыыыы

 

Қорытынды

 

Қорыта айтсақ, біріншіден, оқытудың негізгі құралы мектеп оқушылардың әр түрлі топтарының психологиялық ерекшеліктеріне мейлінше лайықтандырылған тапсырмалар жүйесін қолдану;

екіншіден, оқушылардың даму ерекшеліктерін ескере отырып, дайындалған дербес және сараланған тапсырмаларды қолдану деңгейлеп саралп оқытудың тиімділігін арттырады;

үшіншіден, оқушы топтарында дер кезінде пайдаланған, саралнағн тапсырмалар олардың біліміндегі кемшіліктерді уақтылы жоюға, оқудағы қиыншылықтарды жеңе білуге, жаңа білімді жете меңгеруге, пәнге деген қызығушылығын арттыруға әсер етеді;

төртіншіден, деңгейлік тапсырмалар оқушылардың типтік және тұрақты түрде жіберетін қатерлерін жібермеуге көмектеседі.

        Сонымен, жаңа  технологияның басты ерекшелігінің  өзі – жеке тұлғаға баса  назар аудару болса, бұл дегеніміз  – оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдерін  ұтымды пайдалана отырып, оқыту  мазмұнын оқушының жеке басының  ерекшелігіне, даму дәрежесіне қабілет-мүмкіндігіне бейімдейт жүргізу деген сөз.

Жоғарыда көрсетілген тәжірибенің негізінде жасаған тұжырым жеке тұлғаға бағытталған қызығушылық, ізденіс бағытында жұмыс жүргізу сияқты формалардың озық тұратыны байқалады.

Қорыта айтқанда, осындай жүйелі жұмыстар нәтижесінде оқушының күннен күнге білімге деген ынтасы арта түседі, олар өз бетімен шығармашылықпен жұмыс істеуге қалыптасады, өзін-өзі бағалап, өз күшіне деген сенімділік пайда болады, оқудың мәні мен мақсатын айқын түсінеді. Сондықтан сабақ барысында деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолдану өте тиімді деп ойлаймын.