Қазіргі жағдайда адам ресурстарын басқарудың теориялық аспектілері

    Адам ресурстарын басқару жүйесін қалыптастыру, ең алдымен, “мақсаттар ағашын” құруды ұйғарады, әсіресе жұмысшылар мақсаттары мен басшылар мақсаттары, олардың ең аз қарсылықтарын қамтамасыз ету, мекеменің (ұйымның, фирманың) басты мақсаттарын қамсыздандыруда персоналдарды басқарудың орны мен рөлін айқындау [21].

    Әрі қарай, персоналдарды басқару қызметінің ұйымдық құрылымына қатысты сұрақтар шешіледі - қызметтің құрылымдық звеноларын табу, олардың мақсатты міндеттері мен функцияларын құру, мекеме ерекшелігіне және ондағы басқару құрылымына байланысты персоналдарды басқару құрылымын құру, персоналдарды  басқару қызметінің құрылымдық бөлімшелерінің және мекеменің басқа да басқарушылық құрылымдарымен өзара байланысы жөнінде сұрақтар. 

    Басқаруды шешім қабылдау процесі ретінде  де қарастыруға болады.Бұл жағдайдағы басқару дәйекті орындалатын жұмыстардың жиынтығын көрсетеді: мәселені зерттеу, шешімді өзіндік қабылдау, шешімнің орындалуын қадағалау, нәтижелерді бағалау және (кері байланыс тәртібінде) басқару міндеттерін түзету.

    Кадрлық құрамды немесе кадрлар мәселесін зерттеу мақсатында ұғымдар (әлеует, кадрлық саясат және т.с.с.) мен категориялар жүйесі өңделеді және осының негізінде қабылданған категориялар қиылысындағы кадрлық мәселелерді дамыту динамикасы, жақтардың сандық және сапалық құрылымын мінездейтін ақпараттар жинауды ұйымдастыру [22].

    Келесі  онжылдықтың басым мақсаты Қазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында айқындалғанын және мемлекеттің  күш-жігері бес негізгі бағытта: дағдарыстан кейінгі дамуға экономиканы дайындау, экономиканы әртараптандыруды жеделдету, адам капиталының бәсекелестігін арттыру үшін болашаққа инвестициялау; азаматтарға әлеуметтік және тұрғын-үй коммуналдық қызметін көрсету, ұлтаралық келісімді, ұлттық қауіпсіздікті, халықаралық қатынастар тұрақтылығын қамтамасыз ету бағытарында топтастырылғанын ескере отырып, біз, яғни өскелең ұрпақ экономикалық өсудің жоғарғы қарқынын, экономикадағы ілгерілеген құрылымдық қозғалыстарды, халықтың өмір сүру сапасын арттыруды  қамтамасыз ететін экономикалық дамудың жаңа моделіне негізделген елдің тұрақтана даму стратегиясын қолдаймыз. Ол мемлекеттің қатысуы мен нарықтық күштер, қаржылық және нақты экономика; адам пен капитал арақатынасының теңгерімін өзгертіп, әлеуметтік теңсіздік саясатын жойып, қоғамдық өнімнің нәтижелерін әділетті бөлуді қамтамасыз етуге тиіс.

    Мемлекеттің таяу жылдардағы даму бағдарламасы мен  оның әлеуметтік бағыттылығы болашаққа  оптимизммен қарауға мүмкіндік  береді. Бұл зейнетақыны, шәкіртақы мен адамақыны көбейту, жаппай қысқартуды болдырмау, қосымша жұмыс орындарын ашу мен сұранысқа ие  мамандықтарға қайта мамандану мүмкіндігі.

      Адам кодексінің қабылдануына байланысты республиканың әлеуметтік саясатының маңызды бөлігі  адам және әлеуметтік экономикалық қатынастар саласындағы негізін қалаушы принциптерді іске асыру.  Осыайтылғандардың барлығы да қазіргі таңда республикамызда адам ресурстарын дамытудың ең маңызды қадамдары мен алғышарттары дей келе, біз болашақта кез келген жағдайда бәсекегеқабілетті, әлеуетті кадр құрамымен жарақталған елдер қатарында сап түзейтін мемлекеттің бірі болатынымызға күмән жоқ.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қорытынды 

    Қазақстан  Республикасы дамуының қазіргі сатысы экономика мен қоғамды өзгертуде  өте күрделі шешілуі қажет мәселелердің пайда болуымен сипатталады.

          Елімізде нарықтық қатынастарды дамытуда бейімдейтін  стратегиялық бағыт басқару жүйесін  жетілдіруді талап етеді. Басқару  жүйесінде маңызды ресурстардың бірі болып әрине адам ресурстары табылады.

    Адам нарығы теориялық - әдіснама тұрғысында – бұл жұмыс берушінің, жұмысшының және өндірісті құратын және адам ресурсын пайдаланатын мемлекеттің арасындағы экономикалық қарым – қатынастардың жиынтығы.

    Адамның жеке капиталының дамуына және «ақылды  экономикаға» сенім артып адам ресурстарының бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатуға және дамуына мақсат қойылады. Бұл тұрғыда жұмыссыздарды әлеуметті қорғау белсенді әдістерін пайдалану және жаңа технологиялар жеткізуші – компаниялардың қазақстан қызметкерлерін жаңа жабдықта жұмыс істеуді үйретуге міндетті түрде қатысулары ұмытылмауы тиіс.

    Жаңа  жұмыс орындарын құру: шағын бизнесті дамыту; саяхаттау индустриясын дамыту; жеке қол өнері адам қызметін дамыту; кәсіптік қайта даярлау жолымен шешілуі тиіс.

    Сондай-ақ: адам ресурстарын аумақпен сала бойынша үлестіруді және қайта бөлуді; көші-қондық үрдісін реттеу, жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсыныстың нарықтық тепе-теңдігін сәйкестендіру; адам нарығының қажеттілігіне сәйкес жұмыссыздарды дайындау және қайта дайындау сұрақтары шешілуі тиіс.

    Мемлекет  ұлттық және аймақтық деңгейде жұмыспен қамту саясатын жүзеге асыру жолында, стратегиялық және тактикалық мақсатты көздеуі тиіс. Стратегиялық мақсат 2030 жылға дейінгі кезеңдегі мемлекеттің  даму ұзақ мерзімді бағдарламасына сәйкес өмірдің жоғары деңгейіне жетуден, мемлекеттің экономикалық өсуі негізіндеге адамның жан-жақты даму жағдайын жасаудан тұрады. Тактикалық мақсат жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсыныстың сәйкестенуінен, тек толық емес, сондай-ақ әсерлі жұмыспен қамтылуды қамтамасыз етуден тұрады.

          Аталған дипломдық  жұмыста адам ресурстарын басқарудың теоретикалық негіздері, Қазақстан Республикасындағы адам нарығына жан жақты талдау жасалған.Соның ішінде әрбір аймақ бойынша адам ресурстарының даму беталысы мен қарқыны қарастырылған. 

          Бүгінгі күні  Республика әлеуметтік-экономикалық жаңару мен саяси демократияландырудың жаңа міндеттерін шешуде. Таяудағы онжылдықта Қазақстан өркендеп, әлемдегі бәсекеге қабілетті елу мемлекеттің қатарына кіруге тиіс.

    Осы оң өзгерістер көп жағдайда әлеуметтік тұрақтылыққа, реформалардың әлеуметтік бағытының нығаюына қол жеткізу, қызметкерлердің әлеуметтік-адам құқықтары мен мүдделерін қорғау, жұмыс орындарын сақтау және жаңаларын ашу, лайықты адамақы төлеу, адамақының қарыздарын қысқарту, өндіріс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адам заңнамасын, кәсіподақтардың құқықтары мен бостандықтарын бұзылуына қарсы тұратын адамшілер мен кәсіподақтардың өскелең рөлімен байланысты.

    Ел  алдында тұрған жаһандық мәселелердің басты шешімі адам капиталының сапасын  жүйелі түрде жақсарту. Дәл осы мақсат түпкі нәтижеде экономикалық саясаттағы басымдықтарымызды айқындауға тиіс. Бұл  қоғамымыздың дамуын айқындайтын жаңа көзқарастардың өзегі болмақ.

    Қазақстанның  экономикалық моделі әлемдік дағдарыс жағдайында өзінің тиімділігін, орнықтылығы мен тұрлаулығын көрсетіп, құбылмалы кезеңді сәтті еңсеріп шықты. Экономикалық дағдарыстың кері процесін еңсеру үшін әлеуметтік әріптестердің, әсіресе кәсіподақтардың күшімен көптеген жұмыстар атқарылды.

    Келесі  онжылдықтың басым мақсаты Қазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында айқындалғанын және мемлекеттің күш-жігері бес негізгі бағытта: дағдарыстан кейінгі дамуға экономиканы дайындау, экономиканы әртараптандыруды жеделдету, адам капиталының бәсекелестігін арттыру үшін болашаққа инвестициялау; азаматтарға әлеуметтік және тұрғын-үй коммуналдық қызметін көрсету, ұлтаралық келісімді, ұлттық қауіпсіздікті, халықаралық қатынастар тұрақтылығын қамтамасыз ету бағытарында топтастырылғанын ескере отырып, біз, яғни өскелең ұрпақ экономикалық өсудің жоғарғы қарқынын, экономикадағы ілгерілеген құрылымдық қозғалыстарды, халықтың өмір сүру сапасын арттыруды  қамтамасыз ететін экономикалық дамудың жаңа моделіне негізделген елдің тұрақтана даму стратегиясын қолдаймыз. Ол мемлекеттің қатысуы мен нарықтық күштер, қаржылық және нақты экономика; адам пен капитал арақатынасының теңгерімін өзгертіп, әлеуметтік теңсіздік саясатын жойып, қоғамдық өнімнің нәтижелерін әділетті бөлуді қамтамасыз етуге тиіс.

    Мемлекеттің таяу жылдардағы даму бағдарламасы мен  оның әлеуметтік бағыттылығы болашаққа оптимизммен қарауға мүмкіндік береді. Бұл зейнетақыны, шәкіртақы мен адамақыны көбейту, жаппай қысқартуды болдырмау, қосымша жұмыс орындарын ашу мен сұранысқа ие  мамандықтарға қайта мамандану мүмкіндігі.

      Еңбек кодексінің қабылдануына байланысты республиканың әлеуметтік саясатының маңызды бөлігі  адам және әлеуметтік экономикалық қатынастар саласындағы негізін қалаушы принциптерді іске асыру.  Осыайтылғандардың барлығы да қазіргі таңда республикамызда адам ресурстарын дамытудың ең маңызды қадамдары мен алғышарттары дей келе, біз болашақта кез келген жағдайда бәсекегеқабілетті, әлеуетті кадр құрамымен жарақталған елдер қатарында сап түзейтін мемлекеттің бірі болатынымызға күмән жоқ.  
 
 
 

Пайдаланылған әдебиеттер 

1. Назарбаев Н.Ә.  “Қазақстан-2030” Елбасының Қазақстан халқына жолдауы. 1 қазан,  1997 ж.
2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан экономикалық әлеуметтік және жедел саяси жаңару жолында - Алматы 2005ж.
3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы, Алматы, Дәуір - 2000ж.
4. Қазақстан Республикасы Президенті Назарбаев Н.А Қазақстан халқына жолдауы: «Қазақстан дүние жүзі елдерінің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына ену жолында» 2006ж 1 наурыз
5. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. Алматы, 2000 ж.
6. Закон Республики Казахстан. О внесений изменений и дополнений в закон РК “О труде в РК” // Казахстанская Правда – 2004 28 декабря.
7. Кибанов А.Я.  Управление человеческими ресурсами – М.:1997 г.,  с 17
8. Качалина Л.Н. Конкурентоспособный менеджмент, М: 2006 г.
9. Уткин Э. История менеджмента,  М: 1997 г.
10. Кравченко А.И. История менеджмента,  М: 2001  г.
11. Журавлев П.В. Мировой опыт управления песоналом, М: 2003
12. Тимофеев А.В. Принципы оплаты труда персонала крупного промышленного холдинга // Менеджмент в России и зарубежом, 2004г. №4.
13. Управление организацией // под ред. А.Г Поршнева, З.П. Румянцевой, Н.А. Саломатина, – М: Инфра-М, 1999, 374 стр.
14. Журавлев П.В., Карташов С.А., Маусов Н.К., Одегов Ю.Г.       Технология управления персоналом. Настольная книга менеджера. – М.: Экзамен, 1999 - 576 с.
15. Сорокина А. Кадровая политика и управление Человеческими ресурсами // Труд в Казахстане. – 2002 №6
16. Егоршин А.П. Управление персоналом. – Новгород: НИМБ, 1997 г.
17. Персонал: словарь - справочник.- М.: изд- во «РЭА», 1994 г.
18. Сагитинов М.Ш. Кадровая политика: время диктует новые подходы// Деньги кредиты.- 2000г №1
19. Қазақстан Республикасының  Статистика Агенттігінің мәліметтері
20. Десслер Г.  Управление персоналом. – М.: БИНОМ, 1997 г.
21. Журавлев, Карташов.Маусов,Одегов. Технология управления персоналом. М: -2000 г.
22. Об утверждении условий труда персонала дипломотический службы за рубежом: Постанавление РК от 6.01.2006.№23 // Бюллетень: финансы и право – 2006 г. №23
23. Нургалиев Ж. Мотивация трудовой деятельности персонала // Банки Казахстана.-2006, №3.
24. Травин В.В Дятлов В.А. Менеджмент персонала предрпиятии. М:                  Дело, 2000 г.