Жапониядағы туризмнің дамуы

Дәріс 9. Жапония.

1. Жалпы мәлімет
2. Табиғи жағдай мен ресурстар
3. Тариғи-географиялық ерекшеліктер
4. Мемлекеттік құрылысы және саяси-әкімшілік бөлінісі
5. халқы
6. Шаруашылықтың жалпы сипаттамасы
7. Ауыл шаруашылығы
8. Транспорт
9. Туризм

Аумағы – 377,8 мын шаршы шакырым

Халқы – 125,9 млн адам

Астанасы – Токио

Елдің атауы жапония – екі иероглифтен тұрады. Оның біріншісі «күн» деге мағына берсе, екіншісі «түбір, негіз» дегенді білдіреді. Осыдан келіп «жапония күншығыс елі» деп атап кеткен

Жапония әлемнің жұмбақ және экзотикалық елі. Бұл елде болғандар «мн жұмбақ етегіде болып келдім» дейді. Жапония дегенде біз сұлу жапон қыздары, карате, гүлденгне акура, икебана, тас бағы, саке, ежелгі императорлар династиясын көзге елестетеміз. Жапонияға деген қызығушылық өте үлкен.  Бұл елдің жеткен жетістіктер,і әсіресе экономика саласында, назар аудармай болмайды. Расында бұған қалай қол жетті дейсін деп те ойлайсн, соғыста жеңілді, ол материалды және моральдық шығынға ұшырады, бір ұрпақ өмірінде төменне осындай биікке шығу, экономикалық держава еліне айналу, өнеркәсіп, сауда, ғылым мен техникада көшбасшыға айналу мүмкін бе деп те ойлап қаласын? әлемде «жапон феноменіне » арналған ғылыми әдебиеттер өте көп.

Географиялық орналасуы, ел туралы жалпы мағлұмат. Жапония – Тынық мұхитының батыс бөлігінде Шығыс Азия жағалауларына жақын аралда орналасқан мемлекет (4 мыңға жуық). Аумағының ядросын жапон архипелаг аралдар құрайды, олардың ірілері – Хонсю, Хоккайдо, Кюсю және Сикоку. Сонымен қатар, жапония құрамына Рюкю (нансей) және т.б. аралдар кіреді.

Жер көлемі 377688 кв. км , ол АҚШ аумағының 25/1 бөлігін, Автралияның 20/1 бөлігін құрайды, ал Ұлыбританиядан 1,5 есе артық. 

Жапония құрлықтан Шығыс Қытай, Жапон және Охот теңіздерімен бөлініп жатыр. Шығыс мен оңт шығысын Тынық мұхиты шайып жатыр. Хонсю, Сикоку және Кюсю аралдарынын арасында Ішкі Жапон теңізі шайып жатыр.

Жағалаулық сызықтардың ұзындығы 30 мың км құрайды. Жағалаулары қатты тілімденген, сондықтан да бұғаздар мен бухталар өте көп. Жапонияны шайып жатқан теңіз бен мұхиттың ел үшін маңызы зор, ол биологияқ, минералды, энергетикалық ресурс көзі болып табылады. Елдің өзге аймақтармен байланысы теңіз транспорты арқылы жүзеге асырылады.

Қазіргі Жапониядағы адам іздері палеолит дәуіріне жатады. Б.э.д. ІІІ – ІҮ ғғ. Қытайдың оңт шығысына ежелгі жапон тайпалары келген. Олар қола дәуірінің мәдениетін ұстанған. Б.э Ү ғ жапондықтар иероглифтық жазуды өздеріне алған, ҮІ ғ буддизмды қабылдады.

Ғасырлар өтіп, билік ауысты, әлемнің өзге аймақарымен байланыс орнытылып және ауысып тұрды. ХҮІІ ғ феодалдық билік шетелдіктермен байланысқа шек қойды, олардың экспансиясы мен христиан дінінің таралып кетуінен қорықты. «Жабық» Жапония елдің коланизациялауына жол бермеді. ХХ ғ Жапония үш ірі соғысқа қатысты (Орыс –Жапон, 1-ші және 2-ші д.ж.с.) . 2-ші д.ж.с аяқталғаннан кейін және жапон милитаризмнің жеңілуінен кейін, қарулы күштер таратылып, экономикасы мен құқықтық жүйесінде әртүрлі реформалар жүргізілді. 1947 ж конституция бойынша император билік күшінен айырылды.

Тарихы. Жапон архипелагы өзінің қазіргі құрылысын 10 000 жыл бұрын пайда болған. 8000 жыл Йомондар эрасы билеген, яғни алғашқы аңшылар мен терімшілер.

Біртіндеп бір тайпа құрылды. Күріш өсіру Еуразиядан Яйой кезеңінде б.э.д. 300 жылы келген. Жапон ұлты б,э, ІІІ ғ Ямато кезеңінде құрылды деп есептелінеді. Жапон империясы алғашқы жапон императоры Дзиммудың арқасында б.э.д. 660 ж пайда болды деп есептелінеді. (аңыз бойынша). Бірінші мыңжылдықта (660 ж бастап б.э.д.) Жапония Корея мен Қытай ықпалында болады. 604 ж Шотоку ханзадасы бірінші Конституцияны қабылдайды. ҮІІ ғ Кореядан Жапонияға буддизм діні келеді, кейін ол елдің мемлекеттік дініне айналады. ҮІІІ ғ басында (Нара кезеңі) алғашқы астаныс Нара қаласы болады, кейін Киото. ХІІ –ғ ХІХ ғ дейін елді әскери самурайлар билейді. ХІІ ғ елде әскери режим орнап, Жапонияны сегундар билейді (Әскери диктаторлар). ХҮ ғ Жапонияда азаматтық соғыс жайлап, ол жүз жылға созылады. ХҮІІ ғ билік басына Токугава Иэясу келіп, 200 жылға изоляция режимін орнатады. Ол кезде қарым қатынас тек Қытай мен Нодерланд елімен ғана болады. бірақ 1853 ж америкалық командор Мэттью Пери келгеннен кейін Жапония Америка мен Еуропамен қарым қатынас орната бастайды. Сегундар билігі 1867 ж д соызалды, соңғы сегун Токугава Есинобу билікті Муцухито (Мэйдзи) императорына өткізеді. Голландықтармен сауда қарым қатынасы болғанымен, олар шағын көлемде болатын, сондықтан де ел ХІХ ғ шейін шетелдіктер үшін жабық болатын. ХІХ ғ соңы мен ХХ ғ басында Жапония бірнеше соғыстарға қатысты, соның нәтижесінде 1910 ж Тайвань аралын, Сахалиннің жартысы мен Кореяны қосып алады. І д.ж.с. аяқталғаннан кейін германияға қарасыты тынық мұхитындағы бірнеше аралдар Жапонияға тиеді, 30 ж ел Қытай мен Совет Үкіметімен соғыстар жүргізеді. ІІ д.ж.с. америкалық Перл-Харбор базасын 1941 жылы жаулап кіреді. Соғыс кезінде Жапония ОҢТ Шығыс Азяидағы француз бен британияның колониялары мен протектораттарын баысп алады. 1945 ж одақтас елдердің әскерлерімен жүргізідген операциялардың нәтижесінде Жапония капитуляция актіне қол қояды. Жаңа конституцияға сәйкес (1947 ж) жапония регулярлы түрде әскері болу құқығынан айрылды, ал император заң шығару құқығын парламентке өткізеді.

Қазіргі таңда жапония – конституциялық монархия (империя). Мемлекеттік биліктің жоғарғы күші және жалғыз заң шығарушы орган – парламент. Ол екі палатадан тұрады - өкілдер палатасы(512 депутатов) мен кеңесшілер палатасы(252 депутата). Жапония 47 префектурадан тұрады. әрбір ауданның өзінің тарихы мен мәдениеті бар.

Табиғи жағдайы мен ресурстары. Жер бедері. Жапония – таулы ел (75 пайызын). Жапон таулары биік емесе (орташа 1600-1700 м), бірақ өте тік келеді. сондықтан да аумақты шарушалықы игеру қиын. өмір сүру кеңістігін кеңейту үшін құрлыққа жақын жатқан акваторияны қолданады: құрлық жағалауына құм сеуіп жасанды түбектер мен аралдар жасайды, осы жерге тұрғы және өнеркәсіптік зоналар орналастырады. Халықтың негізгі бөлігі теңіз жағалауындағы жазықтарда өмір сүреді.

Шаруашылық игеруге ауақтың сейсмикалық тұрақсыздығы кері әсерін тигізеді. Жыл сайын жапонияда 1,5 мыңдай жер сілкінулер тіркеледі. Аралда 15 сөнбеген жанартаулар бар, сонымен қатар бірнешеулері оянуы да мүмкін, соның ішінде Жапонияның биік нүктесі Фудзияма да (3776 м). Су асты жанартауларының атқылауы салдарынан цунамилер пайда болып, ол шарушылыққа айтарлықтай зиян келтіреді (әсіресе Хонсю және Хоккайдо аралдары).

Ресурстары. Жапония пайдалы қазбаларға кедей. Сырттан келетін шщикізат пен дайын тауарлар нарығы салдарынан белсенді сыртқы саясат жүргізуіне себеп болды.

Бірақ елде тас көмір(Хоккайдо және Кюсю аралдарында), қорғасын және цинк, мұнай, күкірт, әктас өндіріледі, бірақ қоры мол емес, ал өндіру жұмыстар өте ауыр. Көмір қоры – 16 млрд тонна, сапасы жоғары емес. Мұнай қоры 64 млн т., өте аз және өте тереңде жатыр. Рудалы пайдалы қазбалардан сапасы жоғары емес темір қоры бар, ол 20 млн т құрайды.

Шетелден келетін арзан шикізат импорты салдарынан шахталар жабылып қалады. Мұхит ресурстары игеріледі (мұхит түбінен марганец конкрецияларын игеру жүргізілп жатыр).

Елдің мередин бағытында созылдып жатуы, аралада орналасуы, жер бедерінің күрделілігі мен елдің аймақтарындағы климаттың әркелкілігі табиғи жағдайдың қайталанбас кешенін құрайды.

Жапония климаты өмір сүрі мен шаруашылық жүргізуге қолайлы.

Климатические условия Японии в целом достаточно благоприятны для ведения хозяйства и проживания людей. Обычно выделяют 4 климатические зоны: 
1. Зона умеренного океанического климата с холодным летом – о Хоккайдо.  
2. Зона умеренного океанического климата с тёплым летом - часть о Хонсю. 
3. Зона влажного субтропического климата – южная часть о Хонсю, о Сикоку, о Кюсю, северная част архипелага Рюкю. 
4. Зона тропического климата – южная часть архипелага Рюкю, о Окинава.

Хоккайдо аралы мен Хонсюдың солт қоңыржай теңіз климаты зонасында жатса, хонсюдың қалған бөлігі мен , Сикоку және Кюсю аралады – ылғалды субтропиктік, ал Рюкю аралы – тропикалық климат зонасында жатыр.

Средний уровень осадков на большей части страны составляет 1700 – 2000 мм, на юге до 4000 мм в год.

Климат құраушы маңызды фактор болы – муссондар табылады, олар жазды тайфун мен жауын-шашын әкесе, қыста – қар жаудырады. Жылы Куросио ағысы әсерін тигізеді. Оңт субтропик пен тропиктік климаттық жағдайларға байланысты осы аудандарджа жылына екі рет өнім алуға болады.

Соңғы жылдары Жапонияда жер проблемасы ушықты (жердің сапасы төмендеуде). Негізінен күлгін және шым топырақтар мен қоңыр орман және қызғылт топырақтар тарлған, онда көптеген ауыл шарушылық дақылдар өсірілежі (картоптан бастап қант құрағына шейін(. А. Ш. Мақсатында жердің 13 пайызы, жайылым мен шабындықтар – 4 пайызын алып жатыр.

Елдің 70 пайызын орман алып жатыр. Хоккайдо – ағаш өңдеу өнеркәсібінің базасы. Елдің өсімдік жамылғысының көп болуы жапондықтар үшін жылдың кезкелген уақытында табиғатпен сүйсіну қуанышына бөлейді.

Су ресурстары. Жапонияда өзендер көп, бірақ қысқа. Оның ең ірісі – Синако (367 км). Көптеген өзенедер таудан бастау алғандықтан, тасиды, гидроэенргияның көзі және ирригация үшін пайдаланылады. Кеме қатынасы үшін жарамсыз. Жапонияның көлдері екі түрлі – таулы терең және теңіз маңы жазықтардағы терең емес лаугундық . жер асты сулары, өзен, көлдердің молдығы Жапониядағы шарушылық және өнеркәсіптің дамуына жағымды әсер етеді.

Халқы. Жапония халқының саны жағынан дүние жүзі елдерінің «алғашқы ондығын» аяқтайды. Алайда соңғы онжылдықтарда халқының табиғи өсу сипаты күрт өзгерді. Жапония өсудің екінші түрінен бірінші түріне өткен Азиядағы мемлекетке айналды. 
Бұл «демографиялық революция» өте қысқа мерзімге өтті. Ол жапон қоғамының аса ірі әлеуметтік – экономикалық қайта құрылуының, білім беру мен денсаулық сақтау саласында үлкен жетістіктерге жетуінің нәтижесінде іске асты. Жапония – дүние жүзінде балалар өлімінің көрсеткішінен ең төмендігімен және өмір сүру орта жасы бойынша көрсеткішінің ең жоғарылығымен танылған салауатты адамдар елі. Сондай-ақ оған мемлекеттік демографиялық саясат үлкен әсер етті. Онда отбасының мәселелерін жоспарлау жөніндегі сабақтар мектептің жоғары сыныптарында-ақ өткізіледі. Неғұрлым кеш некелесу қатты насихатталады. 
Халық саны бойынша Жапония әлемнің ондық елдері қатарына кіреді. Туу мен өлім көрсеткіштері сәйкес келеді 9,5 / 1000 және 7,4 / 1000. жапон демографтарының болжамы бойынша, халық саны 2010 жылға қарай 130 млн адамда тұрақтанады. Жапония үшін ең басты проблема ол 65 жастан астам адамдардың көбеюі. Бұл елде өмір сүру ұзақтығы ең жоғары (ерлер 76 жас, әйелдер 872 жас).

Халық бір ұлтты, 95 пайызын жапрондықтар құрайды. өзге ұлттар ішінде қытайлар мен корейлер басым. Жапон тілі қте ерекше және басқа тілдік топтардың бірде-біреуіне қосылмайды. Әрі иероглиф, әрі буындық әліппе ретінде пайдаланылатын қазіргі жапон жазуының жүйесі де өте күрделі. 
Елде ерте феодалдық кезеңнің өзінде енген екі негізгі дін бар: синтоизм және буддизм. Дінге сенушілер бір мезетте қатар өмір сүріп жатқан осы екі дінді де тұтынады; қайсысының әсері басым болса, соған көбірек ден қояды.

Халық территорияда біркелкі орналаспаған. Халықтың орнаташа тығыздығы 1 шаршы шақырымға 330 адам. Жапондықтардың 4/5 бөлігі – қала тұрғындары. 1 млн адамнан асатын 11 қала бар. ең ірі агломерациялары  Кэйхин (токио- Иокогама), онда 25 млн адам тұрады. өзге екі ірі агломерациялар – Хансин (Осака – Кобе-Киото) және Тюке (Нагоя және т.б.), және осы қалалар арасында орналасқан Кэйхин агломерациясы бір жүйеге – Токио мегаполисін құрайды (Токайдо). Оның халқының саны 60 млн адамнан асады.

Периферийлық орталықтар да тез өсіп жатыр – Саппоро, Сэндай. Мегаполистен тыс тағы бір агломерация Китакюсю – Фукуока (Кюсю аралынын солт) құрылды. 

Жапония – балаларды ең ерте жастан бастап оқытып, тәрбиелеуге үлкен көңіл бөлетін бірден-бір жоғары мәдениетті, жаппай сауатты ел. Жапонияда университеттердің саны бүкіл Батыс Еуропадағыдан көп. Бұл ел – байырғы мәдениетті, әсемдікті және тұрмыс дәстүрін берік сақтаған, жапондық өмір салты дейтін түсініктің құрамына енетін ежелден келе жатқан мәдениеттті ел. 
Шаруашылығы. Эксперттер ойынша, қазіргі жапония «постиндустриалды қоғам» кезеңінде тұр. Экономиканың басты саласы өнеркәсіп болса да (ЖІӨ 29 пайызы), өндірістік емес сектордың (қызмет көрсету саласы, қаржы, ғылыми-зертте іс әрекеті) маңызы артуда.жапонияның ЖІӨ -і АҚШ-тың ЖІӨ жартысын құрайды, ал жан басына шаққанда АҚШ-тан асып түсті.

Соңғы онжылда жапония экономикасында өзгерістер болды. Материалдық-техникалық база, байланыс, елдің ғылыми-техникалық деңгейінің сапалық көрсеткіштері өсті. өндірістің салалық құрылымы өзгерді, шығарылатын тауардың. Қызмет түрлерінің сапасы артты.

Жапонияның ғылыми-техникалық потенциалының өсуіне ең алдымен ҒЗЖ бөлінетін қаржыға байланысты. (АҚШ дол береді). Экономика саласында жеткен жетістіктерінің нәтижесінде Жапония әлемнің шарушылық және саяси орталығының жетекші еліне айналды. Шарушылығы құрылымдық өзгеріске ұшырады, жеңіл өнеркәсіптен заманауи машина жасау кешеніне ауысты. өте күрделі және жоғарғы сапалы өінм шығарылады.

Қара және түсті металлургия, машина жасау, химия және тамақ өнеркәсібі дамыған. Жапония бұл саланың шикізат ірі импортеры болса да, көптеген өнімді шығару бойынша ел әлемде 1-2 орын алады. өнеркәсіп негізінен Тынық мұхиты шекарасы маңында шоғырланған. Тынық мұхиты өнрекәсіптік белдеуге Хонсю аралының Токиодан Симоносекиге дейінгі аралықты және КЮсю мен Сикоку аралдарының солт бөлігін қамтмды.