Әйел адамды басқарушы ретінде қарастыру

3. Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы  Қазақстандағы  әйел-басқарушы.

      Менің курстық жұмысымда әйел адамды басқарушы ретінде қарастырғанда көптеген ғылыми теориялар, пікірлер психолгиялық, физикалық факторлар туралы көп айтылды. Келесі айтылатын,  нақты мысал, яғни мен Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызын өз курстық жұмысымның басты кейіпкері ретінде алдым.  Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы – экономика ғылымдарының кандидаты, өнертану доценті, техника ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасының Ұлттық Инженерлік Академиясының және Халықаралық Инженерлік Академиясының академигі, «Халықтар достығы» орденінің кавалері, «Еңбек ардагері» медалі, «Қазақстан Республикасының инженерлік ісінің дамуына қосқан ерекше үлесі үшін», «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атқа 2007 жылы жаңа құрметке ие болды. Жамбыл облысы, Мерке ауданында туып-өскен. (Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызының өмірбаяны туралы қосымша мәлеметтерде көрсетілген).

     1947 жылы тігін лабораториясынан бастап, Қазақстанның сәні туылды, бүгінгі күні ол «Сымбат» Сән Академиясына өсіп отыр. 1947 жылынан бастап prêt-â-porter өніміне еліміздің әр екінші тұрғыны ие болды. Жылына екі рет сән театры жаңа үлкен орасан зор Haute Couture и prêt-â-porter халықаралық сән Апталығында топтамаларын көрермендерге ұсынды. 60 жыл ішінде 150000 эксклюзивті модельдері подиумдарда көрсетіліп өтті.

Қазақстанның тарихында «Сымбат» бірінші болып Қазақстан сәнін 1972 жылы шет елдерде, содан 2003 жылы кәсіби fashion – Мәскеудегі сән Апталығында (Moscow fashion week). Ресейден басқа да жиі Дубайдағы (DIFW) сән Апталығында, 2007 жылы алғаш рет Вашингтондағы (DC Fashion week) сән Апталығын және сән Сібір Апталығына (SFW) қатысты. Жыл сайын Қазақстанда 20 жеке көріністер, және шамамен шетелде 10 көріністер көрсетіліп тұрады. 1972 жылдан бастап 40-тан аса халықаралық көрсетілімдер фестивальдарда және 30-дан аса сән байқауларына қатысты.

     Жыл сайын Қазақстанда 20 жеке көріністер, және шамамен шетелде 10 көріністер көрсетіліп тұрады. 1972 жылдан бастап 40-тан аса халықаралық көрсетілімдер фестивальдарда және 30-дан аса сән байқауларына қатысты.

     «Сымбат» сән Академиясы өзінің шығармашылық қызметінің 60 жылдығы қарсаңында «CREATIVE WORLD» атты Халықаралық Дизайнерлер байқауын ұйымдастырды. Байқауға Қазақстаннан, Ресейден, Қырғызстаннан және Өзбекстаннан 135 дизайнерлер қатысты.

     Авторитеттік қазылар алқасын В.М.Зайцев - өнер докторы, профессор, Ресей суретшілер Академиясының корр.-мүшесі, РФ халық суретшісі, РФ Мемлекеттік премияның лауреаты басқарды. Байқауға Қазақстаннан, Ресейден, Қырғызстаннан және Өзбекстаннан 135 дизайнерлер қатысты.

     Гала-көріністе байқаудың жеңімпаздары, Қазақстан эстрада жұлдыздары, «Сымбатты» осындай атақты күнімен құтықтап келді. «Сымбат» өзінің жаңа топтамаларын: Балнұр Асанованың имидждік топтамасы және Алла Петровна Птицынаның ұлттық киімдер топтамасын көрсетті. 

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы отандық индустрия киімін дамытудағы жеке қазынасы үшін, өз ісіне жоғары біліктілік маман-кәсіпқой болғаны үшін, эксклюзивті Ұлттық қазақ костюмін жаратуға прогрессивті ой және шығармашылық бірегейі үшін–Жетісу ауданының әкімі А.Құлмахановпен марапатталған.

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына  қоғамдық штабындағы жұмысы Қазақстан Республикасы Президентіне Н.Ә.Назарбаевтың кандидатын қолдауы үшін – Алғыс. 2007г.

Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына Ү Халықаралық  «Сән Формуласы» фестивалінің іс шараларын өткізу және аймақтық байланысты нығайтуға шығармашылық қазынасы үшін – Алғыс хат. Омск облысының Үкіметі төрағасының орынбасары өндірістік саяса Министрлігі Омск облысының көлік және байланыс. А.М.Луппов Омск қ., 2008 ж. 16-19 сәуір.

     Тарихтағы маңызды жағдайлар  оның технологияның дайындаудағы  өңдеуі бойынша және өндірістегі  материалдық-бейнелеу заттар, ҚР  Мемлекеттік нышанын бейнелеу: Қазақстан Республикасы Мемлекеттік туының эталонын және штандартын дайындау; қазақтың ұлттық киімін өңдеп, жаңарту және заманауи киімдерде ұлттық декорды қолдану.

     Оның ғылыми еңбектері 100-ден  астам басылымдарында, яғни монографиялар  мен оқулықтарында: «Қазақтың  ұлттық киімдері», «Қазақтың ұлттық  киімдерін жасау және жобалау  технологиясы», «Қазақ ұлттық киімінің және қолданбалы өнерінің тарихы», «Азия, Европа, Ежелгі Русь елдерінің және Орта Азия аймағы костюмдерінің тарихы», «Жеңіл және тоқыма өнеркәсібі бойынша терминологиялық сөздік», 21 -том және т.б. орын алған.

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы ның  ынтасының арқасында «Сымбат» сән театрының шығармашылық ұжымы халыққа танымал болды. Оның басшылығымен Сән театры Франция, Германия, Англия, АҚШ, Корея, Қытай, Түркия, Сирия, Канада,Ресей подиумдарында ұлттық нақыштар орын алған киімдердің шығармашылық коллекциясын көрсетті.

     С.Ж.Асанова - халықаралық сұлулық  байқауының (1992ж.),алғашқы ұйымдастырушы  бүгінгі таңдағы ұлттық киімнің  жоғары сәні (2000ж.), жас модельерлер  (екі рет) байқауларының, жеңіл  және тоқыма өнеркәсібі саласы  мекемелеріне арналған семинарлардың және осы салада білім беретін жоғары оқу орындарына арналған ғылыми-тәжірибелік конференцияларды алғаш ұйымдастырушы болып табылады.

     «Азия дауысы» жастар модельерлер  байқауында екі мәрте байқау  өткізді. 2000 жылы «Заманауи ұлттық киімінің жоғары сәні» Халықаралық алғашқы байқауын өткізіп, одан кейін ол Мәскеуге де өткізілуі жетті.

Дизайн  және өнеркәсіп саладағы және оқу  мекемелердің сән бизнесі Академиясы және «Сымбат» колледжінің беделін  құрып, сол мемкемеде ректор болып  жұмыс істейді. ҚР алғашқы және теңі жоқ оқу процесіне және өндірісте компьтерлік киімнің жобасына автоматтандырылған модельді интегралды бағдарламаны енгізді (МИКС).

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы мен үшін кумир. Бұл кісі отау құрған, екі қызы, бес немересі бар. Қазақстандағы мықты әйел-басқарушының үлгісі.   Бұл кісі тек ғана белгілі бір кәсіпорынды ашып ғана қойған жоқ, ол табандатқан жаңа дәуiр бастады-сән академиясын құрды. Бұрын соңды болмаған тарихи жайт. Академия,  Қазақстан экономикасының, мәдениетінің дамуына үлкен үлесін қосады. Айтар болсақ, әлем нарығында қазір сәнді киінү үлкен орын алады. Мәселен ешқандай байлық көзі жоқ Франция, киім үлгілерінің  (брэнт) арқасында, яғни бүкiләлемдiк сәннiң орталығы болуы арқылы дамып отыр. Қазақстан үшін де бара бара киім үлгілері басты пайда көзі болары сөзсіз. Себебі бүгінгі таңда осы фактор Қазақстан экономикасында орын тепкені анық және де оған ешкім ешқандай күмән келтіре алмайды. Ал осы дамуға жол ашақан Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы десек, ешқандай да қателеспейміз.    

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы  Қазақстан экономикасын дамытуда  еңбек сіңді, еліміздің жастарын  жаңа идеялармен ынталандырды, ҚР  алғашқы және теңі жоқ оқу  процесіне және өндірісте компьтерлік  киімнің жобасына автоматтандырылған  модельді интегралды бағдарламаны енгізді, ұлттық киімнің, ұлттық рухтын жандануына үлкен әсерін тигізді. Төменде келтірілген мәлеметтір, әйел адамның басқарушы бола алатынына толық сенім келтіреді. Әйел адам басқарушы бола алмайды, болса да сапалы болмайды деген пікірге мен мүлдем қарсымын және де Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы осыған анық дәлел.  

3.1 Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы ның  жеке мақтау қағаздары, әйел адам тамаша басқарушы бола алатындығының нақты үлгісі. 

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына  «Мисс туризм Казахстан -97» Ұлттық грандфила сұлулық байқауын салтанатты өткізу үшін қамтамасыз еткен баға жетпес қазына және еңбегі үшін. Алғыс.  Miss tourism 1997 Kazakhstan Rageant, Байқаудың негізін қалаушы Чарли Си.

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына  «Әйелдер басқаратын ең жақсы кәсіпорын» Республикалық байқауына қатысқаны үшін Диплом.

    Қоршаған ортаны қорғау Министрі, ҚР Президентінің жанындағы әйелдер және отбасы ісі бойынша Ұлттық комиссияның төрайымы А.Самакова Астана қ., 2003ж.

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына  – «Сымбат» сән Академиясының  Президентіне көпжылдық еңбегі  үшін, кәсіби ісі және белсенді өмірлік көзқарасы үшін – Мақтау қағаз. Жетісу ауданының әкімшілігі Алматы, 2005.

Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына ақ ниетті еңбегі үшін, әлеуметтік-экономикалық және қаланы мәдени дамытудағы үлкен  қазынасына және қоғамдық өмірде белсенді қатысқаны үшін – Мақтау қағаз. Алматы қаласының әкімі И.Тасмағамбетов 22 қыркүйек 2006 жыл №239

     Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы  «Қанатты әйел – 2» пікір  және тауар Ұлттық әйелдер  жәрмеңкесіне қатысқаны үшін  – Диплом.Қоршаған ортаны қорғау  Министрі, ҚР Президентінің жанындағы әйелдер және отбасы ісі бойынша Ұлттық комиссияның төрайымы А.Самакова Астана қ., 2003ж.

     Құрмет грамотасы Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызына тәуелсіз Қазақстанның қарқынды дамуына атсалысқаны үшін және Қазақстан Республикасы Ұлттық Инженерлік академиясының 15 жылдық мерейтойына байланысты марапатталады. Алматы, 28 қараша 2006ж № 92-11 қаулысы.

     «Егерде әйел адам-сергектiк, адамгершiлiк, иiлгiштiк, айла, iскерлiк дәстүр бойынша өз бойындағы  құндылықтарымен,  күштi мінез, профессионализм, тәуекелділікке бару  сияқты жетекшiнiң сапаларын, қасиеттерін  өз бойынды тіркестіре алса, онда ол өте тамаша жетекшi бола алады».

(Асанова Сабыркүл Жайлаубекқызы) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4. Әйел  адамға басқарушы болуға кедергі келтіретін факторлар. 

     Келесі қарастырылатын мәлеметтер әлемдік тәжірибелерге сүйене отырып жасалған.

     Техналогия, инновация, экономика және де басқа қандайда болмасын сала тұрғысынан батыс елдері бізге қарағанда әлде қайда дамыған. Бірақ олрда да әйел адамға басшы болуға кедергі келтіретін ең бірінші, ең негізгі фактор-уақыт. Әрине уақыт мемлекетке байланысты немесе мемлекеттің ұстанатын саясатына тән жүрмейді. Уақыт барша әлемге бірдей жүреді. Мәселен өнеркәсіптік кәсіпорындардағы директорлар және олардың орынбасарларының жұмыс уакытының орташа ұзақтығы 10-12 сағатқа дейін, яғни таңертеңгі 8-ден, кешкі 8-ге дейін. Бұл дегеніміз бір жұмысқа бар күніміздің уақыты кетсе, екінші жұмыс үшін уақыт мүлдем қалмайды, ал әйел адам үшін екіншісі-отбасы. Психлогиялық тұрғыдан қарасақ, эвалюцилық даму барысында әйел адамға үйдің қамқоршысы болу әдетке айналған. Ал ер адам сырттай қамқоршы, яғни қажетті затты үйіне әкелу.   Американдық психологтардың зерттеуі бойынша мына қызық жайтанықталған: «байқап қарасаңыз, ер адам жұмыс орнына келген кезде сырт киімін немесе кеүдешесін (пиджак) шешіп қояды. Ал әйел адамның кеудешесі әрқашан оның үстінде немесе қолында алып жүреді», яғни ер адам жұмыс уақытында отбасы мәселесін мүлдем ұмытады, ал әйел адам әрқашан оны жадында сақтап, ойлап жүреді.

     Келесі фактор-азықтану мәселесі. Айтылғанда жай нәрсе секілді, бірақ ол өте күрделі мәселе. Себебі бұл жайт адам өмірінде жалғаспалы цикілда (поцепочке) жүреді. Ашып айтсақ, басқарушы әйелдің үй-ішіне азық дайындайтын мүлдем уақыты болмайды, сондықтан ол шикізаттар, жартылай дайын өнімдерді қолдануға тура келеді. Ал осы жайт өз барысында ер адамды мүлдем қанағаттандырмайды. Осыдан ұрыс-керіс басталады. Соның бейнесінде, жақсы жағдайда әйел адам-басқарушы болудан бас тартады, кері жағдайда-отбасының айрылысуына әкеліп соқтырады, ол өз кезегінде әріне кішкентай сәбидің, яғни жұбайлардың перзенттерінің психологиясына өте қатты әсерін тигізеді.

     Американдық зерттеушілердің мәлеметтері  бойынша азықтану факторы экономикаға  зор әсерін тигізген, себебі осы мәселені зерттей келе жаңа инновациялардың пайда болғаны анықталған. Мәселен уақытты үнемдеуші кір жуғыш машиналар, ыдыс жуғыш машиналар, микро толқындық пештер сияқты инновациялардың дамуына және де біздің заманымызда олардың жандануына әсер еткені дәлелденген.

    Келесі фактор-ер адамдардың әйел адам  туралы ой-пікірлерінің теріс қалыптасуы.

     Біріншісі-буржуазиялық теорияның уш «К» әріпімен байланысты, яғни «kinder» (бала-шаға),  «kurhe» (ас-үй),  «kirche» (мешіт (церьков)), яғни әйел адам әрқашан осы теорияны ұстану керек, осы теориямен өмір сүру керек деген ұғымды білдіреді.

• Бұл мәселеде әйелдер, бірінші «К»-мен келіседі, қалған екі-«К»-мен мүлдем келіспейді.

     Екіншісі-ер адамдардың ойынша, әйел адамның кәсіби мүмкіншіліктері аз. Кәсіби мүмкіншіліктер өте күрделі, ғасырлыр бойы  қалыптасқан қасиет, ал әйел адамның бойында ғасырлар бойы тек ғана ана болу қасиеті қалыптасқан.

    Үшіншісі-әйел адам тек ғана ер адам бастықтың көлеңкесінде ғана жұмыс істей алады, яғни тұрлаусыз мүше, екінші дәрижелі басқарушы бола алады.

     Төртінші фактор-қыз балалардың  бір командада ойнай алмайтындығы,  содан –соң әйелдердің бірге  келісіп жұмыс жасай алмайтындығында.  Қыз балалар бірге жүріп бірдей  жұмысты атқара алады, бірақ  ұақыттың өтуіне байланысты біреуінің екіншісіне қызғанушылық сезімі пайда болады, яғни бірінде бірі бәсекелес адамды көреді.  

4.1 Қазақстан  Республикасында әйел адамға басқарушы болуға кедергі келтіреттін факторлар.