Специфика терминологического поля в области нефти и газа

     Теориялық мәнділігі  ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай шығару, қайта өңдеу саласындағы мәселелерді шешу үшін зерттеуде ғылыми субконтинуумдарды бекіту, оларды қайта таныстыру, экстралингвистикалық, лингвистикалық әсер ету қортындысы бойынша олардың семантикалық, функционалдық ерекшеліктерін атап көрсету.

     Жұмыс нәтижелерінің практикалық  қолданысы зерттеудің нәтижелерін терминтану мен лексикологиядан дәріс оқығанда мәдениетаралық қарым-қатынас курстарында, терминологиялық сөздіктер жасағанда қолдануға болады.

       Диссертацияның бірінші бөлімінде «Ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай-газ терминдерінің қалыптасуы және құрылымдық ұйымы» салыстырып отырған тілдердегі   мұнай-газ саласындағы  термин ұғымын түсіну үшін әртүрлі әдіс-амалдарды  жинақтап,  қорытып, теориялық зерттеу негізін баяндап айту қамтылған. Терминдерді салыстырмалы талдау  әртүрлі тілдік деңгейде жүзеге асады.

     Салыстырмалы  талдау терминтануда көптеген теориялық  мәселелерді шешуге, зерттеліп отырған  деңгейлердегі  мәселелерді көтеруге,сонымен  қатар қолданбалы міндет, мақсаттарды сұрыптау, терминдерді унификациялауға болатындығын көрсетеді.

       Қарастырылып отырған ағылшын  және қазақ тілдеріндегі термин  жүйесіндегі  терминдердің  құрылымдық, логикалық,  семантикалық қасиеттерін  және ортақ лексико-тематикалық  топтамасын көруге болады.

      Термин жүйесінің біртұтас ұстанымының  қалыптасуы көрсетілген тілдердегі  халықаралық терминдердің арқасында  жүзеге асады.

      Зерттеу барысында төмендегідей  терминдік жүйелер анықталды  «мұнай шығару», «мұнайхимия»,  «мұнай өңдеу өндірісі»,  «газ шығару»,   «жобалау».

  Екінші бөлімде «Мұнай газ саласындағы терминдердің пайда болу әдістері» терминдердің пайда болу әдістері қарастырылған: синтаксистік (терминологиялық сөз тіркестер), лексикалық (ағылшын тілінен кірме терминдер, калькалардың пайда болуы), морфологиялық (терминдер аффикстер арқылы пайда болуы), семантикалық (қазақ тіліндегі бар сөздің ағылшын тіліндегі когнитивті түбірі).

     Қортындыда типологиялық және генетикалық жағынан әртүрлі ағылшын және қазақ материалдарындағы  мұнай-газ   терминдерін терең зерттеу арқасындағы қортындыны көруімізге болады. Ағылшын және  қазақ тілдеріндегі терминдер біртекті емес, олардың мағынасы екітүрлі категорияға бөлінеді: әруақытта белгілі бір мағынадағы ғылыми терминология; номеклатуралы мағынаға ие кәсіби терминдер.

       Зерттеудің болашағы  арықарай  ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай–газ терминологиясының құрылымдық, семантикалық ерекшеліктерін зерттеп толықтыру болып табылады.    

SUMMARU 

of the thesis submitted for conferring the scholarly degree of the

“Candidate of Philological Sciences”

10.02.20- Comparative-Historical, Typological and Contrastive Linguistics 

Aigerim  S. Smagulova 

Specificity of a terminological field of oil and gas

(in the English and Kazakh languages) 

    General characteristic of work. Now in linguistics the tendency to more careful research of terms that is connected with development of economic, sociopolitical, cultural attitudes between the states is observed. Special interest is represented with oil-and-gas terminological lexicon. Dissertational research is devoted to studying of a structural-semantic paradigm of oil-and-gas terminology of English and Kazakh languages in comparative aspect.

    The aim of the research consists in multilane linguistic research and the description of sources of formation, ways of formation terms structural-semantic, nomination- motivational and functional properties of terms of oil and gas on a material of English and Kazakh languages.

    The object of research is unicomponent and multicomponent terms of oil and gas of English and Kazakh languages.

    The subject of research is structural-semantic, motivational and functional characteristics of unicomponent and multicomponent terms of oil-and-gas branch in considered languages.

    For research of specificity of a lexico-semantic field «oil and gas» have served as a material the terms of English and Kazakh languages selected from dictionaries which quantity has made approximately 2200 units.

    Methods of research a terminological material in view of its specificity descriptive, synchronously-comparative, structural-semantic, quantitative methods, reception of elementary statistics, reception of continuous sample were applied.

     The scientific novelty of research consists that the lead structural-semantic analysis of oil-and-gas terminology promoted consideration of origin, formations and developments fields of term of oil and gas in English and Kazakh languages with attraction cultural-historic facts, to allocation of the case of oil-and-gas terms, carrying out the description of structural, -derivational and functional characteristics, to research of ways of formation of terms of studied terminology.

    The theoretical importance of research consists in fixing and investigated scientific sub continuums, revealing of their semantic-conceptual, structural and functional features which are growing out influence of extra linguistic and linguistic factors, in the decision of a problem of terminology English of results of work and Kazakh languages in sphere of extraction and oil refining and gas.

    Practical using results of the research can be used at reading special courses on lexicology and terminology, by development of rates under the intercultural communications, at drawing up of terminological dictionaries.

    In the first chapter of the dissertation “Formation of terms of oil-and-gas branch in English and Kazakh languages and their structural organization” represents a statement of theoretical base of research and generalization of various approaches in understanding of concept of terms of oil-and-gas branch in compared languages. Comparative the analysis of terms is carried out at different language levels; in the sum methods of the comparative analysis at considered levels allow to put and solve many theoretical problems of terminology, and also applied problems of selection and unification of terms. For two system of terminology considered English and Kazakh languages presence of the general lexical sets, logic, structural and semantic properties of terms is characteristic. The uniform principle of formation system of terminology occurs due to presence: international terms in the specified languages. In research are revealed терминосистемы: “Oil extracting”, “petrochemistry”,  “petroleum-refining industry”, “extraction of gas”, “designing”.

    In the second chapter of the dissertation “Ways of formation of terms of oil-and-gas branch” on a material of terms of oil-and-gas branch are considered ways of their formation: syntactic (creation of terminological word-combinations), lexical (loan of terms from English language and creation of tracing-papers), semantic (reconsideration of a word available in the Kazakh language on English cognitive to a basis.).

    In the conclusion results of the detailed consideration of oil-and-gas terminology lead by research on a material of English and Kazakh languages that represents the big interest by virtue of that investigated languages are typologically and genetically various are generalized. The terminological lexicon of English and Kazakh languages is not homogeneous and shares on two various categories of words on character: the scientific terminology always connected with definitions of corresponding concepts and professional terminology, having nomenclature character. Research of an actual material testifies that in the stylistic attitude terminology is non-uniform. It is necessary to note, that those or other terms are expressive only as members of all dictionary structure as a whole. Formation of new terms promotes transfers of the information which finds the unequivocal maintenance and expression in different languages. At formation of terms connection of two ways formation of terminology - lexical and semantic when there is a loan of speaking another language brief terminological unit and the multicomponent term together with concept is observed.

       The perspective of the prospects is connected with the further studying structural and semantic features of oil-and-gas terminology in Kazakh.