Культура Беларуси

Сцепулёнак  Аляксандр                                                            ФМЭА, 2 курс, ДАЭ-1

Кантрольная работа

Культура  Беларусі

1. Вынік гістарычнага развіцця беларускай культуры. Яе сучасны стан і перспектывы яе далейшай эвалюцыі. 

Нацыянальная культура беларусаў сваімі каранямі сыходзіць  у глыбокую старажытнасць. Беларускі  народ назапасіў каласальныя  духоўныя багацці, якія адлюстроўваюць усю шматстатнасць яго быцця ў інтэлектуальным, маральным, эстэтычным і іншых праявах. Беларуская культура, развіваючыся і захоўваючы нацыянальныя традыцыі, адначасова з'яўляецца і часткай сусветнай культуры. 

Беларусы стварылі ўнікальны мнагажанравы фальклор, які лічыцца адным з найбагатых у славянскім свеце. Сярод выбітных беларускіх асветнікаў — Еўфрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі, першадрукар і стваральнік першай усходнеславянскай друкаванай Бібліі Францыск Скарына. Асновай культуры стала літаратура, класіку якой сфармавалі Вінцент Дунін-Марцінкевіч, Францішак Багушэвіч, Алаіза Пашкевіч, Максім Багдановіч, Янка Купала, Якуб Колас. 

У краіне налічваецца  больш 15 тыс. помнікаў гісторыі. У  Спіс сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны ЮНЭСКА ўключаны Нясвіжскі палацава-замкавы комплекс XVI–XVIII стагоддзяў у Менскай вобласці, замкавы комплекс пачатку XVI стагоддзі ў г. п. Свет Гарадзенскай вобласці, Белавежская пушча і геадэзічная дуга Струве. 

У 2008 году дасье «Жнівеньскі  канал – твор чалавека і прыроды» і дасье «Матэрыяльнае ўвасабленне  духоўнай спадчыны Еўфрасінні Полацкай»  прадстаўлены ў Цэнтр сусветнай  спадчыны ЮНЭСКА. Да 2012 года плануецца  падрыхтаваць яшчэ пяць дасье

аб'ектаў гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі, у тым ліку Гомельскі  палацава-паркавы ансамбль Румянцавых-Паскевічаў. 

Шматлікія рэаліі беларускай культуры сталі знакамі нацыянальнай самабытнасці. Слуцкія пояса, шматколерная «кафля», ажурныя выцінанкі і разьба, крыж Еўфрасінні Полацкай, жывапіс Марка Крочыла, Казіміра Малевіча, Васіля Кандынскага і беларускі балет — такія агульнавядомыя сведчанні беларускай культурнай прысутнасці ў свеце. 

Беларускія мастацкія  здабычы з'яўляюцца неад'емнай часткай  нацыянальнай культуры. Беларускія майстры  ствараюць самабытныя па форме і  канструктыўнаму рашэнню прадметы з лазы, дрэва, саломкі, а таксама  швейныя вырабы з лёну. 

У Беларусі працуюць 27 тэатраў, 158 кінатэатраў, 56 прафесійных  музычных і харэаграфічных калектываў, 129 музеяў, 4 тыс. 725 бібліятэк, 4 тыс. 260 клубных  устаноў, 24 парку культуры і адпачынку, 524 дзіцячыя музычныя, мастацкія школы  і школы мастацтва, 3 вышэйшых навучальных  установы культуры і мастацтвы. 

Музейны фонд Рэспублікі Беларусь складае больш 2,5 млн экспанатаў, штогод музеі Беларусі наведваюць каля 4 млн чалавек. Нязменная цікавасць беларускіх і замежных наведвальнікаў выклікаюць Мемарыяльны комплекс «Брэсцкая крэпасць-герой» і Музей абароны Брэсцкай крэпасці, мемарыяльны архітэктурна-скульптурны комплекс «Хатынь» у памяць жыхароў вёскі Хатынь і іншых беларускіх вёсак, знішчаных нямецка-фашысцкімі захопнікамі разам з насельніцтвам у 1941-1944 гг., філіял Нацыянальнага музея гісторыі і культуры Беларусі «Мірскі замак», які з'яўляецца жамчужынай беларускага абароннага дойлідства, і іншыя. 

Міжнароднае прызнанне  атрымалі кінематаграфісты Рэспублікі Беларусь. Створаныя імі карціны бралі ўдзел у шматлікіх міжнародных кінафорумах, дзе неаднаразова адзначаліся ўзнагародамі. 

Усе шэдэўры беларускага мастацтва, якія дайшлі да нашых дзён, знаходзяцца пад абаронай дзяржавы. Яны захоўваюцца ў калекцыях найбуйных беларускіх музеяў, зборах бібліятэк. Класіка беларускай музыкі і драматургіі дэманструецца на тэатральных падмостках і ў канцэртных залах.  

Сучаснае культурнае жыццё Беларусі дынамічнае і разнастайнае. У краіне праходзіць мноства мастацкіх выстаў, музычных, тэатральных і кінематаграфічных фэстаў. Усё гэта цікава і даступна як для беларусаў, так і для госцяў краіны. 

Адзначым НАЦЫЯНАЛЬНЫЯ АСАБЛІВАСЦІ беларускага народа 

Традыцыі і абрады Беларусі маюць шмат агульнага з  такімі ў сваіх славянскіх суседзяў. Беларусы ставяцца да ўсходнееўрапейскага тыпу сярэднееўрапейскай расы, іх продкамі былі ўсходнеславянскія плямёны дрыгавічаў, крывічаў, радзімічаў, збольшага дрэўляне, паўночнікі і валыняне. Продкі беларусаў увабралі ў сябе мноства рыс найстаражытнага насельніцтва гэтага краю - лета-літоўскіх плямёнаў яцвягаў, а таксама некаторыя рысы польскай, літоўскай, украінскай, рускай і габрэйскай культуры, захаваўшы пры гэтым, нягледзячы на шматлікія спусташальныя войны, не раз якія пракатваліся па гэтай зямлі, свае галоўныя нацыянальныя рысы. Сам беларускі этнас неаднастайны і складаецца з некалькіх субэтнічных груп – у Палессе жывуць "палешукі", у раёне Пінскіх балот – "пінчукі", уздоўж верхняй плыні Дняпра можна назіраць верхняпрыдняпроўскі антрапалагічны тып, а на поўдні краіны прыкметна ўкраінскі ўплыў. Нават у мове можна вылучыць два дыялекту – паўднёва-заходні і паўночна-усходні. Таксама тут пражывала і пражывае мноства прадстаўнікоў габрэйскай, татарскай, украінскай, польскай, рускай і іншых культур, кожная з якіх мае поўную волю самавыяўлення. 

Культура краіны ўяўляе сабою, мабыць, найболей добра  захаваны сярод усходнееўрапейскіх славян набор старажытных паганскіх  звычаяў і традыцый. Нават нягледзячы на шматвяковае панаванне хрысціянства, як праваслаўнага, так і каталіцкага, у Беларусі захаваліся водгаласы  мноства старажытных рытуалаў, пачынальна з Масленіцы і Купалы, "Громніцы" і "Гуканне вясны" (пералом года ад зімы да лета), "Сарокі" і "Дзяды", "Каляд" і "Дажынак" (свята канчатка жніва), "талакі" і "сябрына" (звычай супольнай узаемадапамогі), і сканчаючы мноствам абрадаў, злучаных з вяселлем, нараджэннем ці смерцю. Як і ў суседзяў, тут было мноства рытуалаў, злучаных з сельскай гаспадаркай, з нарыхтоўкай лесу і лазняй, а ўся прырода шанавалася як адзіная жывая істота. Усе гэтыя абрады ўпляліся ў найпознія хрысціянскія рытуалы, утворачы непаўторную і каларытную беларускую культуру. Надзвычай багаты і разнастайны песенны і вусновы фальклор. 

Асноўны мясцовага  соцыума заўсёды была сям'я, звычайна невялікая. Мужчына займаў і займае тут найважнае месца – гэта і "бацька" для дзяцей і "дядьзька" для малодшых чальцоў сям'і, асноўны здабытчык і абаронца хаты. Жанчына - раўнапраўная гаспадыня і распарадчыца хатніх прац, маці і захавальніца агменю. Гэта дзвюхсастаўная частка сям'і адлюстроўвалася і ў побыце - драўляныя і металічныя прадметы ўжытку лічыліся "мужчынскімі", тканыя і плеценыя – "жаночымі". Прычым заўсёды і ўсюды перавага аддавалася прадметам з прыродных матэрыялаў. Нацыянальная адзежа, абутак, музычныя прылады і нават тып жылля блізкія да ўзораў іншых славянскіх культур, аднак беларускі стыль бачны ва ўсім, і пераблытаць мясцовую адзежу і ўпрыгожванні, напрыклад, з узорамі ўкраінскай ці літоўскай сукенкі немагчыма - настолькі самабытныя мясцовыя майстры. 

Ціхая і велічная прырода краіны наклала адбітак  і на аблічча народа. Беларусы па большай частцы вельмі ветлыя і лагодныя, шматвяковая абшчыннасць наклала адбітак і на характар узаемаадносін паміж людзьмі. Тут рэдка ўбачыш шумныя сцэны на людзях, высокая ўзаемадапамога паміж людзьмі і дамінуе паважлівае стаўленне да старэйшых і да суразмоўцы. Нават у дзелавы этыкет увайшлі традыцыі даверу – тут рэдка абчапляюць на рынках, скрупулёзна выконваюць дамоўленасці і старанна берагуць рэпутацыю (прычым не толькі ў бізнэсе). Мноства спраў, прычым не толькі супольных, вырашаецца на радзе, нават святы часцей за ўсё праводзяцца або ўсёй сям'ёй, або ўсім населеным пунктам. 

У стаўленні адзежы строгіх нормаў няма – беларусы з задавальненнем носяць як звычайную  паўсядзённую адзежу еўрапейскага фасону, так і нацыянальныя ўборы. У дзелавым этыкеце прыняты гарнітуры еўрапейскага стылю. Дзелавы візіт павінен  быць загадзя ўзгоднены і пацверджаны  непасрэдна перад сустрэчай. Працоўны дзень у большасці ўстаноў  працягваецца з 09:00 да 18:00.  

Такім чынам, мы бачым, што культура Беларусі своеасаблівая і ўнікальная. Ужо цяпер шматлікія беларускія фэсты, конкурсы з'яўляюцца агульнапрызнанымі на сусветнай ніве, да нас імкнуцца патрапіць удзельнікі са шматлікіх краін. Практычна кожны, хто пабываў у нашай краіне, па вяртанні дахаты, у сваю краіну, кажа сябрам і знаёмым, што беларуская культура непадобная на іх культуру, што зусім няслушна ён раней атаясамляў з рускай культурай. Так, культуры падобныя, але ў той жа час беларуская прасякнута чымсьці "сваім".