Банкроттыққа қарсы стратегиялық жоспарлау

 

Диаграмма-1 Капиталдың жыл басы мен жыл соңы

 

1.Меншікті айналым қаражаты  – меншікті капиталдың сомасынан  баланс активінің бірінші бөлімінің жалпы сомасын алып тастау арқылы есептелінеді.

2012 Ма.к= 392314063- 410572959= -18258896

2011 Ма.к= 371498086- 376152417= -4654331

Кәсіпорынның меншікті капиталының айналымдылығы төмен, яғни кәсіпорын үшін меншік қаражаттары жеткіліксіз.

2. Жұмсау (маневрлық) коэф.:

Қолайлы мәні  ≥ 0,5

2012 Кж= -18258896/ 392314063= -0,05

2011 Кж= -4654331/371498086= -0,01

3. Тауарлы – материалдық қорлардың қамтамасыз етілу коэф.:

2012 Кк/қ= -18258896/ 2599941= -7,02

2011 Кк/қ= -4654331/ 2784431= -1,7

Қорыта келгенде кәсіпорынның меншікті капитал айналымдылығы теріс мәнге ие болғандықтан аталмыш кәсіпорында меншікті капитал қалыптасуы теріс мәнге ие, яғни меншікті капитал жеткіліксіз.

 

 

 

 

Дебиторлық және кредиторлық ара қатынас коэф.

Кд.к.қ.= Кредиторлық қарыз / Дебиторлық қарыз

2012 Кд.к.қ.= 6771926 / 2527881 = 2.7

2011 Кд.к.қ.= 6545623 / 3054223 = 2.1

Қатынасы 2:1 , бұл кәсіпорын үшін жағымды жағдай.

 

Кәсіпорын міндеттемелерін талдау:

Кесте-3 Міндеттемелер

Міндеттемелер	2012	2011
Ағымдағы міндеттемелер
Несиелер мен қарыздар	-	303181
қызметкерлерге сыйақылар б-ша мінд.	238000	226000
төлемге корпоративтік табыс салығы	919213	1156184
сауда және өзге де кредиторлық берешек	6771926	6545623
алынған алғытөлемдер	15970695	11226796
төлемге өзгеде салықтар	1639801	1269317
резервтер	353697	287727
өзге де ағымдағы мінд.	12130499	12309441
Ағымдағы мінд.барлығы	38023831	33324269
Ұзақ мерзімді мінд.
байл.тараптың пайдасына шығарылған қаржы кепілдігі	199654	338919
қызметкерлерге сыйақылар б-ша мінд.	6562263	5909892
мерзімі ұзартылған салық б-ша мінд.	39406770	34201711
құбырларды жою және жерді қайта өңдеу жөніндегі мінд.-ге резерв	15531037	-
болашақ кезеңдер кірістері	4412922	4756050
Ұзақ мерзімді мінд. Барлығы	66112646	45206572
Міндеттемелер жиыны	104136477	78530841
Баланс	496450540	450028927

 

Қысқа мерзімді міндеттемелердің ең көп бөлігін алынған алғытөлемдер құрайды (3%), ал ең аз бөлігін қызметкерлерге сыйақылар бойынша құрап отыр. Ал ұзақ мерзімді міндеттемелердің  көп бөлігін мерзімі ұзартылған салық бойынша міндеттемелер (8%) құрап, аз бөлігін байланыс тараптың пайдасына шығарылған қаржы кепілдігі (0,04%) құрайды. Қысқа мерзімді міндеттемелер < Ұзақ мерзімді міндеттемелерден. Қысқа мерзімді міндеттемелердің алынған алғытөлемдердің жыл бойындағы өзгерісі 4743899 (42,2%) артып отыр. Ұзақ мерзімді міндеттемелердің мерзімі ұзартылған салық бойынша міндеттемелердің жыл бойындағы өзгерісі 5205059 (15,2%) артқан. Жыл бойындағы өзгеріс бойынша ең төмен көрсеткішті ( салыстырмалы ауытқу бойынша) болашақ кезеңдер кірістері ( -343128) құрайды, ал абсоютті ауытқу бойынша байланыс тараптың пайдасына шығарылған қаржы кепілдігі (-41,1%) құрайды (Қосымша, кесте – 12).

 

Өтімділік кәсіпорынның сөзсіз төлем қабілеттілігін білдіреді және активтер мен міндеттемелердің арасындағы жалпы сомасы бойынша да, келіп түсу уақыты бойынша да әрдайым теңдікті көрсетеді. Кәсіпорынның өтімділігі шын мәнінде баланс өтімділігін көрсетеді. Сондықтан кәсіпорынның төлем қабілеттілігін бағалау үшін бухгалтерлік баланстың көрсеткіштерін тереңінен зерттеу керек.

Өтімділік дәрежесіне, яғни ақша қаражаттарына айналу жылдамдығына байланысты кәсіпорын активтері келесідей топтарға бөлінеді.

А1: өте өтімді активтер – ақшалай қаражаттар және қысқа мерзімді салымдар ( қысқа мерзімді бағалы қағаздар).

А2: тез өтімді активтер – дебиторлық қарыздар және басқа айналым активтер.

А3: баяу өтімді активтер – тауарлы-материалды қорлар.

А4: қиын өтімді активтер – негізгі қорлар және басқа айналымнан тыс активтер.

Баланс пассивтері олардың төлену жеделдігі деңгейіне байланысты топтастырылады:

П1: неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер – несиелік қарыздар және уақытында төленбеген кредиторлық борыш.

П2: қысқа мерзімді пассивтер – қысқа мерзімді несиелер мен қарыздар.

П3:  ұзақ мерзімді пассивтер – ұзақ мерзімді несиелер мен қарыз қаражаттары.

П4: тұрақты пассивтер - пассивтің бірінші бөлімінің «меншікті капитал» баптары.

Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген топтар жиындарын салыстыру керек. Баланс толық өтімді деп келесі қатынастарда саналады:

 А1 > П1

 А2 > П2

 А3 > П3

 А4 < П4

Басқа сөзбен айтқанда, сол алғашқы үш теңсіздігінің әрбір тобы кәсіпорынның сәйкес міндеттемелер тобын жапса немесе оған тең болса баланс өтімді болады, кері жағдайда баланс өтімді емес.

Компания балансының өтімділігін анықтау 6 кестеде берілген.

2012 жылы: А1<П1; А2>П2; А3>П3; А4>П3

2011 жылы: А1<П1; А2>П2; А3>П3; А4>П3 болғандықтан баланс өтімді емес.

Баланс өтімділігін талдау:

Кесте-4 Активтер

Көрсеткіштер	2012	2011
А1	18954044	21852387
А2	7064548	8302802
А3	43415490	35203335
А4	427016458	384670403
Кесте-5 Пассивтер
Көрсеткіштер	2012	2011
П1	25702688	24990958
П2	2559014	2728682
П3	-	-
П4	392314063	371498086

Кесте-6

2012	2011
А1 (18954044) < П1 (25702688)	А1 (21852387) < П1 (24990958)
А2 (7064548) > П2 (2559014)	А2 (8302802) > П2 (2728682)
А3 (43415490) > П3 (-)	А3 (35203335) > П3 (-)
А4 (427016458) > П4 (392314063)	А4 (384670403) > П4 (371498086)

А1 кәсіпорын активтері П1 кәсіпорын міндеттемелерін жаба алмайды, ал  А2 керісінше П2 жабуға жеткілікті. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі орташа. А3 кәсіпорын активтері П3 жаба алады. Кәсіпорын активтері өтімді, төлем қабілеттілігі жоғары. А4 > П4 кәсіпорынның меншікті капиталы жеткіліксіз.

Тауарлы материалдық қордың бар болуының корсеткіштеріне ТМҚ мен шығындардың олардың қалыптасу, көздерімен қамтамасыз етілуінің көрсеткіштері (кесте-7):

Көрсеткіштер	2012	2011	салыст.ауытқу	абсолютті ауытқу
1. Меншікті айналым капиталының  бар болуы	-18258896	-4654331	-13604565	292,2990436
2. ТМҚ меншікті және ұзақ мерзімді  қарыздың қалыптасу көздерінің  бар болуы	-84371542	-49860903	-34510639	69,21382671
3. ТМҚ негізгі қалыптасу көздерінің  жалпы мөлшері	-84371542	-49557722	-34813820	70,24903203
4. Меншікті айналым капиталы	-20858837	-7438762	-13420075	180,4073715
5. ТМҚ меншікті және ұзақ мерзімді  қарыздық қалыптасу көздері	-86971483	-52645334	-34326149	65,20264265
6. Қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері	-86971483	-52342153	-34629330	66,15954449

 Кесте-7 ТМҚ-ның бар болуы

Қорыта келгенде кәсіпорынның меншікті капиталы жеткіліксіз. Меншікті капитал < Ұзақ мерзімді активтерден. Кәсіпорынның қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы Ма.к < ТМҚ бұл теңсіздік ТМҚ Ма.к-пен жабылмайды, яғни кәсіпорын сыртқы кредиторлардан тәуелді. ТМҚ > НК тұрақсыз қаржылық жағдай. Кәсіпорын өзінің ТМҚ-ның бір бөлігін жабу үшін қалыпты емес, яғни қосымша табыс көздерін тартуға баруына тура келетін жағдайға сәйкес келеді.

Өтімділіктің жалпы көрсеткіші келесі формуламен есептеледі:

Көж=а1А1+а2А2+а3А3 / а1П1+а2П2+а3П3

а1, а2, а3 – салмақтық коэф. (а1=1, а2=0,5, а3=0,3)

Көж – жалпы өтімділік коэф.

Қолайлы мәні - >0,9

2012 Көж= 18954044+0,5*7064548+0,3*43415490 / 25702688+0,5* *2559014+ 0,3*0 = 1.3

2011 Көж= 21852387+0.5*8302802+0.3*35203335 / 24990958+0.5 * 2728682 + 0.3* 0 = 1.4

Кәсіпорынның өтімділіктің жалпы көрсеткіші тұрақты. Себебі қолайлы мәннен жоғары.

Өтімділіктің статистикалық көрсеткіштері:

1.Абсолюттік өтімділік коэф. (Каө)

2.Аралық жабу коэф. (Каж)

3.Жалпы өтеу коэф. (Кжө)

1. Абсолюттік өтімділік коэф. (Каө)= A1/ ҚММ

2012 Каө= 18954044/ 38023831= 0.5

2011 Каө= 21852387/ 33324269= 0.6

Кәсіпорынның абсолюттік өтімділігі 2 жылда да жоғары, себебі қолайлы мәнге сәйкес келеді. Кәсіпорынның ақша қаражаттары ҚММ жабуға жеткілікті.

2. Аралық жабу коэф. (Каж)= A1+A2/ҚММ

2012 Каж= 18954044+7064548 / 38023831 = 0,7

2011 Каж= 24852387+ 8302802 / 33324269 = 0,99

Кәсіпорынның жедел өтімділігі 2011 жылы 0,99-ға тең болса, ал 2012 жылы 0,2%-ға төмендеген. Екі жылда да көрсеткіштің мәні қолайлы мәннен төмен.

3. Жалпы өтеу коэф. (Кжө)= ағымдағы активтер / ҚММ

2012 Кжө= 85877581 / 38023831 = 2,25

2011 Кжө= 73876510 / 33324269 = 2,22

Кәсіпорынның қысқа мерзім кезеңінде өтімділігі жеткілікті, себебі қолайлы мәннен 2 жылда да жоғары.

2.3 Кәсіпорынның табыстылығын талдау

Кесте-8

Көрсеткіштер	2012	2011	салыстырмалы ауытқу
Тауар, өнім, жұмысты өткізуден түскен түсім	143061325	140478092	2583233
Жалпы табыс	43457694	44179409	-721715
Негізгі қызметтен түскен табыс	33060767	28918723	4142044

Тауар, өнім, жұмысты өткізуден түскен түсімді 2 жыл қорытындысы бойынша талдаған кезде 2011 жылға қарағанда 2012 жылы 2583233 теңгеге өсіп отыр. Дегенмен жалпы табыс 2012 жылы (43457694) 2011 жылға (44179409) қарағанда -721715 теңгеге төмендеген. Бірақ негізгі қызметтен түскен табыс 2 жыл қорытындысы бойынша 4142044 теңгеге өскен. Қорыта келгенде кәсіпорын пайдасы оң (жағымды) (Кесте-8).

Диаграмма-1

Диаграмма-2

Табыстылықты бағалаудың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау:

Кесте – 9 Табыстылықты бағалаудың салыстырмалы көрсеткіштері

№	Көрсеткіштер	2012	2011	салыстырмалы ауытқу
1	К-н активтерінің табыстылығы (Та)	0,067	0,057	0,01
2	Ұ.м.а. Табыстылығы (Тұ.м.а)	0,08	0,06	0,02
3	Қ.м.а. Табыстылығы (Тқ.м.а)	0,39	0,35	0,04
4	Өзіндік қорлардың табыст. (Тө.к)	0,09	0,07	0,02
5	Негізгі құралдардың табыст. (Тн.қ)	0,09	0,07	0,02
6	Айналым қаражаттарының таб. (Тм.қ)	1,6	1,2	0,4
7	Инвист.тасмалдылығы (Ти.) 2	0,07	0,05	0,02
8	Сату көлемінің табыст. (Тс)	0,3	0,31	-0,01
9	Өткізілген өнімнің таб. (Тө)	0,2	0,1	0,1
10	Негізгі қызметтің таб. (Тн.қ)	0,33	0,3	0,03
11	Жиынтық капитал таб. (Тж.к)	0,067	0,057	0,01
12	Меншікті капитал таб. (Тм.к)	0,08	0,06	0,02
13	Перманентті капитал таб. (Тп.к)	0,07	0,06	0,01
14	Негізгі капитал таб. (Тн.к)	0,081	0,068	0,013