Бухгалтерлік есептің мәні мен мазмұны. Оны ұйымдастыру принциптері

Бухгалтерлік  есептің мәні мен  мазмұны. Оны ұйымдастыру  принциптері 

Есептік өлшеуіштер

Шаруашылық есептің  қамтитын объектілері сандық көрсеткіштер арқылы өлшенеді. Оларды алу үшін есепте заттай, еңбек және  ақшалай  өлшеуіштер  қолданылады.

  Заттай өлшеуіштегі  есеп объектілерін бейнелеу  үшін  масса, көлем, ұзындық бірліктері мен (килограмм, литр, метр) түрлері, сұрыптары, мөлшері және т.с.с, шамалар қолданылады.

   Еңбек  өлшеуіштегі жұмыс уақыты бірлігімен(күндер,сағаттар,минуттар) еңбекке жұмсалған  уақытты анықтауға  мүмкіндік береді. Еңбек өлшеуіштерінің  көмегімен  заттай өлшеуіштер үлестіріліп, өнімділік мөлшері белгіленеді, еңбек өнімділігі  жұмыс уақыты мен  жалақы қорын пайдалану  анықталады.

   Ақшалай  өлшеуіштер ( теңге,тиын) шаруашылық  құралдарын , олардың пайда болуы көздеріни , бірдей ақшалай  бағалау арқылы іс-әрекеттің  процестері  мен нәтижелерін  жинақтап қорыту  үшін қолданылады.

   Есептің  өлшеуіштердің барлық үш түрін  өзара байланыстырып  есепте  қолдану  тек кәсіпорын, сала  бойынша емес, бүкіл республика  ауқымын да қортындыланған көрсеткіштер алуға мүмкіндік береді.  

Есеп  түрлері

Шаруашылық есептің  біртұтас жүйесіне оперативті  статистикалық  және бухгалтарлік есептер кіреді.

   Оперативті  есеп-кәсіпорынның  іс-әрекеттін   күнделікті бақылау мүмкіндік береді, белгілі бір шаруашылық  операциялардың  жекеленген деректерін  сол болған сәтінде,  тікелей орнында өндіріс барысы (жұмысқа шығу, шықпау есебі,  автокөлік оның жүру  есебі) туралы  жүйелі ақпарат алу мақсатымен тіркеу жүйесі болып табылады. Оперативті  есептің негізгі  талабы-мәліметтерді  алудың шапшаңдығы . Есепті бухгалтерлер, диспечерлер , бақылаушылар және тағы басқа  қызметкерлер жүргізеді.

   Статистикалық  есеп-экономиканың әртүрлі  салаларында   жалпылама-көпшілік сипаты бар құбылыстарды, жалпы қоғамдық құбылыстарды  олардың салалық жағынан  ажырамас байланыстағы  сандық жағын зерттейді. Статистика  оперативтік  және  бухгалтерлік  есептің  мәліметтерін пайдаланады.

 Бухгалтерлік  есеп-кәсіпорынның шаруашылық қызметін  үздіксіз  құжаттық  байқау мен оны  бақылау жүйесі болып табылады. Бұл Қазақстан республикасының  бухгалтерлік  және қаржылық есеп беру  туралы заңдарымен , бухгалтерлік есеп  стандарттарымен , сондай-ақ ұйымның  есеп саясаты  мен («Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп  беру туралы «Заңының 6-бабы)  реттелетін кәсіпкерлер, ұйымдардың  операциялар  жайлы ақпаратты   жинау, тіркеу және жинақтап қорыту  жүйесі. Есеп қатаң түрде, әр жазба  тек арнайы рәсімделген  құжат негізінде  ғана жүргізіледі, бұл бухгалтерлік  есептің  бақылаушылық мәнін , оның  күмәнсіз  сенімділігін , шыншылдығын  және тағы  басқаларын арттырады.

   Салықтық  есеп-бухгалтерлік есептің  салық  заңдарының  талаптарына сәйкес  түзетілген  мәліметтерін пайдаланады.  

Бухгалтерлік  баланс

Кәсіпорыннның іс-әрекеттін оперативті басқаруды қамтамасыз ету үшін  кәсіпорында  бар ресурстар , олардың жағдайы, орналасуы,  мен пайдалануы, сондай-ақ олардың пайда болу, қалыптасу көздері  жайлы мәліметтер  қажет. Белгілі бір тәртіп пен  жинақталып, қорытылған, топтастырылған мұндай мәліметтерді  баланстың көмегімен алады.

     Баланс  –бухгалтерлік  есептің екі  бөлімнен  тұратын тәсілдегі   элементтерінің бірі . Біріншісі  «Актив» деп, ал екіншісі-«Меншікті  капитал және міндеттемелер»  деп  аталады. 

   Бірінші  бөлімде шаруашылық құралдарының  құрамы , орналасуы, қолданылуы,  ал екінші бөлімде -«Меншікті капитал және міндеттемелер» (МКМ) , яғни қаражаттың пайда болу  көздері  мен мақсатты  белгілеуі көрсетіледі.

 

МКМ-дағы актив  қаражатының  әрбір жекеленген түрі немесе оның шығу көздері баланс  баптары деп аталады.

  Бухгалтерлік  баланс құжаттармен  расталған  , тексерілген  бухгалтерлік  жазбалар  негізінде  жасалады.  Баланс  жасау үшін  Бас кітап , журнал-ордерлер, сондай-қ  талдау есептерінің   регистрлері  пайдаланылады.  
 

Баланс 5 бөліктен тұрады:

1. Ұзақ мерзімді активтер МЕА (НМА), НҚ (ОС) және т.б.
2. Ағымдағы активтер (1жылдан кем)
3. Меншікті капитал
4. Ұзақ мерзімді міндетемелер (1жылдан астам)
5. Қысқа мерзімді міндетемелер (1жылдан кем)

  Салыстыру  үшін  баланс кестесінде  жылдың басында және соңындағы көрсеткіштер келтіріледі. Балансты механикалық өңдеу үшін  кестенің әрбір баптары кодталады. МКМ мен активтің әрбір бөлігі  бойынша жиыны есептеледі.  Активтер МКМ(пассивтеріне) тең болуы тиіс.

  Баланс негізінде  ұйымның қаржылық  жағдайы, яғни қарсы қойылып  салыстырылатын  капиталдағы , ұйымға  тиесілі экономикалық ресурстардың  бар-жоқтығы  жайлы пікір айтылып , талқыланады. Қаржылық жағдайды  Уақыттың қайсыбір сәтінде  ғана (заңнамаға сәйкес-есепті жылдың 31 желтоқсанында ) анықтауға болады.

  Шаруашылық  жүргізуші  субъектінің  қаржылық  жағдайын  мынандай  теңеуді пайдаланып , есептеп шығаруға болады;

          Активтер=міндетемелер+меншікті капитал

   Бухгалтерлік  есептің халықаралық  жүйесінде   бұл теңдеу  баланстық теңдеу  деп аталады.  Оның екі бөлігіде өзара тең болуы  тиіс. 

Шаруашылық  операцияларын жүзеге асыру кезінде  баланста болатын  өзгерістер

Бухгалтерлік  баланс белгілі бір  уақытта жасалып, қаражаттың жағдаы мен олардың шығу көздерін  бейнелейді. Шаруашылық іс-әрекет процесінде  қаражаттың тоқтаусыз  қозғалысы , олардың құрамының , орналасуының  және пайда болу , қалыптасу  көздерінің  өзгеруі болып жатады. Субъектінің іс-әрекеті  барысында жабықтау, өндіріс, өткізу процестерінің  бөлігі болып табылатын  және қаражат  құралы мен олардың шығу  көздерін  тағы сондай-ақ  өзгерістерді туындататын шаруашылық  операцияларын іске асырады. Олар баланста  тиісті баптардың  ұлғаюыы мен кішірейткен  түрінде бейнеленеді, кей жағдайларда  баланста жаңа баптар  пайда болады немесе жоғалып  кетеді.

   Балансты  өзгеріс құрлымы бойынша  шаруашылық  операциялары  4 типке бөлінеді:

1-тип кәсіпорын  құралдары құрамында  өзгерістер  туғызады және тек қана баланс  активінің баптарын қозғайды. Мысалы, касса есепті (ағымдағы) шоттан жалақы мен  басқа шығындарды  төлеу үшін  150000 теңге  мөлшерінде  ақшалай қаражат  түсті.

451!Кассадағы  қолма-қол ұлттық ақша» шот  дебеті

441!Ағымдағы шотттағы  ақша! Шот кредиті                                     150 000

А+А-; баланс соммасы  өзгермейді; А=МКМ. 
 

  +Маркетингтің теориялық негіздері, принциптері, тәсілдері, қызметі мен

тұжырымдамалары 

Маркетингтің  пайда болуының және дамуының экономикалық алғы шарттары. Маркетинг теориясы  қазіргі бизнес философиясы мен  нарықтық басқару тұжырымдамасы.

Маркетинг ұғымы, оның мәні мен маңызы. Маркетингтің негізгі ұғымдары. Маркетингтің негізгі мақсаттары, принциптері және атқаратын қызметтері. Маркетинг кешені және оның негізгі құрамдастары. Маркетинг қоспасы.

Маркетинг - нарықтағы  әрекеттер жүйесі. «Сатушы нарығы» және «сатыпалушылар нарығы» жағдайларындағы маркетинг іс-әрекеттерінің ерекшеліктері.

Маркетингтің  негізгі тұжырымдамалары: өндірісті  жетілдіру, тауарды жетілдіру, коммерциялық қысымның қарқындылығы, маркетинг тұжырымдамасы  және әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамасы. Оларұдың мәні, ерекшеліктері және қолдану шарттары. Қазақстан Республикасында және басқа да елдерде кәсіпкерлік іскерлікте маркетинг тұжырымдамаларын қолдану тәжірибесі.

Қолдану ауқымына және қолдану объектісіне байланысты маркетинг түрлері: қызметтер маркетингі, өнеркәсіп маркетингі, банк маркетингі, ғылыми-техникалық маркетинг, бейкоммерциялық маркетинг, инвестициялар маркетингі, халықаралық маркетинг.

Нарықтағы сұраныс  жағдайына қарай маркетинг типтері: конверсиялық, ынталандырушы, дамушы, ремаркетинг, синхромаркетинг, демеуші, демаркетинг, қарсы әрекет етуші. Тауар және қызметтер нарығында маркетинг түрлері мен типтерін қолдану.

Маркетинг теориясын  оқыту жөне оны Қазақстан Республикасындағы  фирмалар, кәсіпорындар мен ұйымдардың өндіріс, өткізу және басқа да іскерліктеріне енгізу қажеттілігі.

Нарық және қажеттілік —  маркетингтік қызметтің  негізі ретінде

Қажеттілік - маркетингтің негізгі идеясы. Қазіргі ғылым  қажеттілікті адамның адам болып  өмір сүруінен келіп шығатын ерекше бір жағдай деп қарастырады. Яғни, адам біріншіден биологиялық тұлға, екіншіден қоғамдың жүйенің құрамдас бөлігі, үшіншіден қоршаған ортамен қарым-қатынаста болады.

Қажеттіліктің дамуы мен оны қанағаттандыру тұтынуға тәуелді,

Кез келген басшы  немесе маркетингпен айналысушы, яғни маркетолог мамандар кез келген бұйымның немесе қызметтің екі жағы, яғни екі тұтыну функциясы болатындығын оның білуі керек.

1-ші жағы - тауар  өзінің тікелей міндеттерін жоғары  дәрежеде орындау керек. Мұны  пайдақорлық деп те атайды.

2-ші жағы - тауар адамдардың кейбір әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандырады, яғни олар адамдардың әлеуметтік топтарға бірігуінен, қоғамдық өндіріске қатысып, әр түрлі еңбекпен айналысуынан, жынысы, жасы, қоғамдағы алатын орны және мақсатқа жетуге ұмтылуынан пайда болатын қажеттіліктер. 2-ші тұтыну функциясы 1-ші функцияға қарағанда маңызды рөл атқарады. Айырбас жасау аймағы нарық деп аталады. Бірақ нарықты «кең ұшынан жалғасқан» саудамен шатастырмау қажет. Нарық - ерекше экономикалық категория, ал сауда - экономиканың саласы ғана, «кең ұшынан жалғасу» -делдалдық.

Мысалы, белгілі  бір тауар түрінің нарығы, айталық  электронды аппаратуралар нарығын  қарастыралық. Егер осы салада біз  айналысып отырған айырбас аясы барлық ұлттық аумақты қамтитын болса, онда ел нарығы пайда болады.2. Нарықта мына тауарларға сұраныс жағдайы қалай: зиянсыз темекі, спирт ішімдіктері, балмұздақ, нан, тіс емдеу, дәрігерлік егу (ине салу)құралдары, суға түсетін киім, қолшатыр.

Маркетинг ортасы және кәсіпорын маркетингі

Маркетинг ортасының тцсінігі. Маркетинг ортасының құрамдас бөліктері: микроорта, макроорта, медиаорта.Микроорта және оның негізгі субъектілері: фирма, жабдықтаушылар, маркетинг делдалдары, клиенттер, бәсекелестер, қарым-қатынас аудиториялары. Фирма ішіндегі топтар мүдделері. Фирма бөлімшелерінің іс-әрекеттері, олардың мақсаттары мен атқаратын қызметтері. Фирмадағы қызмет бөлімшелерінің маркетингі  шешімдерінің табысты немесе сәтсіз болу жесіне тигізетін ықпалы. Кәсіпорында маркетингті , ұйымдастыру. Фирмадағы маркетингті басқарудың ұйымдастырушылық құрылымының негізгі түрлері.