Мұқағали Мақатаев

Бала тарбиесине катысты жаксы ангимелер айтылып жатыр екен Мен де сиздермен оз маселемди болиским келеди Мен 25-темин Еки балам бар Бирак куйеуим жок. Ягни еки баламды акесиз тарбиелеп жатырмын Тусиндиниздер гой Жо жок куйеуине ие бола алмаган адам еки балага калай тарбие бере алады дерсиздер Бирак мен бул жерде оз басыма катысты акыл кенес емес, балаларымды тарбиелеуге комектесетин кенестер тындагым келеди Азирге менин балаларымнын тарбиеси жаксы Бирак ертен... калай болады деп аландаймын. Олар мектепке барганда оздеринин акелеринин жоктыгын баска балалармен салыстыра отырып, тусинетин болады. Сол кезде не истеймин д еп киналамын Сауатты, жони дурыс кенес берсениздер екен.

Балаларымды оган анык зиян келтиретин заттардан, тагамдардан ,кылыктардан соктандырып отырамын.Анасы ретинде олардын белгили бир кун тартибин сактаганын калаймын, мезгилинде тамактанып, серуендеп, ойнайтын уакыттарын унеми кадагалап отыруга тырысамын .Менин калауымнын аясы осымен шектеледи,калганын оздери шешеди.Педагог ретинде осы жолды дурыс деп ойлаймын, баланын жеке калауын, талпыныстарын колдап отыру кажет.Казакы тарбиенин ен басты кемшилиги- кунделикти накты режимнин жоктыгынан туындайды.Казактын жазылмаган занында некедеги айел ушин конагы,ата-енеси унеми баладан жогары туруы тиис.Ал баладан унемдеген уакыттын еш уяты жок.Шешесинин уакыты жетпейтин бала жел отиндеги жусан секилди, жел кадан турса солай кисаяды.Ултымнын осы адетин жек коремин,оз балаларыма келгенде осы зандылыктарды бузуга тырысамын.Балам, кайын журтым,конагымнын жагдайы ушин,отбасымдагы жаксы балансты сактау ушин жетпейтин уакытты озимнен унемдеуге тура келеди.Уйкыдан, билим алуга кететин уакытымнан, бет-алпетти ретке келтиретин уакыттан унемдеймин.Сонын бари ен алдымен бала ушин курбандык.Биздин менталитетимиз отбасындагы гармония ушин баласы, болмаса анасы курбан болмайтын немистердеги немесе жапондардагы секилди компромисти модель кура алмай келеди.Баска улттардын жанында казагымды соншалыкты адалдыкпен жаксы корсем де. казактын осындай бир баласын кенжелетип осиретин дастурлерин жек коремин.

Ќаракґз бауырымыз, ґте маѕызды таќырып кґтерген. Мен де кішкене жауап беруге тырысып кґрейін. 
Мейірімді, рахымды Аллаћтыѕ атымен бастаймын! 
Бала тјрбиесі ќашан, кімнен басталмаќ? 
 
Біз секілді јлсіз ќўлдарын иман нўрымен ризыќтандырєан Хазіреті Аллаћ Таєалаєа сансыз мадаќ-маќтаулар...! 
Адамзаттыѕ ќараѕєылыќтан ќўтылып, жарыќќа шыєуына дјнекер болєан бїкіл, јлемніѕ мјѕгілік маќтанышы Пайєамбарымызєа (с.а.у.) сјлем...! 
Ќашанда болмасын, јрбір ќоєамда бала тјрбиесі ґте маѕызды болєан. Ґйткені, ертеѕніѕ болашаєын да, келешегі де осы жас ґспірімдердіѕ ќолында болмаќ. Келешекте ќоєамды жаќсы жаєынан дамытып, кґркейту де, керісінше ќўрдымєа итермелеп, жыєу да ќазіргі бўєанасы ќатаймаєан жас ўрпаќтыѕ еншісінде болады. Міне, сондыќтанда, болашаќ ќоєамныѕ таєдырыныѕ ќалай болмаєы тікелей ќазіргі ересектер, яєни сіз бен біздіѕ ќолымызда. Дјлірек айтсаќ, баланыѕ таєдыры, біздіѕ оларєа берер тјрбиемізге байланысты.  
Ендігі жерде, “баланы тјрбиелеу барысында, тјрбиеніѕ еѕ тиімді јрі еѕ ќолайлы јдісін кімнен, ќайдан алсаќ ќателеспейміз?”- деген заѕды сўраќ туындайды. Јрине, біздер їшін Аллаћ таєала мен Оныѕ Елшісі Мўхамметтіѕ (с.а.у.) кґрсетіп берген тјрбие јдісінен ґткен тиімді јдіс болмаќ емес. 
Айтып отырєаным жаѕсаќтыќ емес, шындыќ... Бўєан дјлел, бїкіл Ислам тарихы бойынша мўсылман ќоєамыныѕ бала тјрбиесінде жеткен сансыз жетістіктері мен оѕды кґрсеткіштері. Бірер мысал келтірер болсаќ, Їнділік кґрнекті Ислам єўламасы Јбу Јли јн-Нјдуи “Мўсылмандардыѕ јлсіреуінен жер-жїзі неден ќўр ќалды” атты кітабында, Османлы Ислам мемлекетінде, мемлекет кґлемінде 10 жыл ішінде алты-аќ ўрлыќ орын алєандыєын келтіреді. Сол кезеѕде, бўл мемлекет ќўрамында жер-жїзі халќыныѕ теѕ жармысы кіретінін ескерсек, мўндай оќиєаныѕ бўрын-соѕды орын алмаєанына куј боламыз. Бўл дегеніміз жас-ґспірімдердіѕ оѕды тјрбиеленуініѕ керемет жемісі емес пе? Сонымен ќатар, мўсылман жас буынныѕ бойынан шыншылдыќ, ар-ўят, їлкенге ќўрмет, кішіге ізет, жанашырлыќ, сыйластыќ, сїйіспеншілік, мейірбандылыќ, ќамќорлыќ т.б. жолын татќан ќўндылыќты јр дайым, кґптеп кездестіруге болады. Мўныѕ бјрі де јрине Исламныѕ ґмірге алып келген тјрбие јдістерініѕ жемісі емес деп кім айта алады? 
Біздіѕ ќоєамда, їлкендер кґбінесе бала тјрбиелеуде, баланыѕ буыны ќатып, есейіп ќалєан кезеѕінен бастайтыны белгілі. Бўл їлкен жаѕсаќтыќ. Неге десеѕіз? Єалымдар бала ана ќўрсаєынан бастап алєан тјрбиесін, туылып жеті жасќа толєанша-аќ алып, тјрбиеленіп їлгеретінін айтуда. Демек, бала тјрбиесі біз ойлаєандай есейе келе емес, одан бўрын басталмаќ. Егер баланы дўрыс тјрбиелегіміз келсе, јсіресе, ана ќауымы ґзін-ґзі јрдайым баќылап отыруы ќажет. Не ішіп, не жегенін, не айтып, не ќойєанын, не ойлап, не істегенін, ќысќаша айтќанда бјрін, бјрін тїгел баќылап отырєан жґн. Осы орайда Ислам јдебиетінде кеѕінен орын алєан мына бір єибратты оќиєа ойєа оралады: 
Бір кїні халыќ арасынан сыйлы јрі кеѕінен танымал болєан єўламаєа, саудагердіѕ бірі келіп:  
- Ќўрметті ўстаз! Кґптен бері сізге айта алмай жїрген бір мјселем бар еді. Соны сізге айтпасќа амалым ќалмады. Ґйткені, ол мјселені сіз шешпесеѕіз, ешкім де оны шеше алмаќ емес, - дейді. 
- Єалым, айтуына рўќсат береді. Сонда саудагер: 
- Мен базарєа јр кїні лимон шырынын алып келіп сатушы едім. Јр алып келгенімде, сіздіѕ балаѕыз лимон шырыны ќўйылєан ыдысымды тесіп кетеді. Алєашында мўны баланыѕ еркелігіне балап, сізге айтуєа ўялдым. Біраќ, бўл жайт ќайталана берген соѕ, айтпасќа шарам ќалмады, - дейді.  
Єалым сонда:  
- Сіз уайымдамай бара беріѕіз. Біз бўл мјселені тез арада шешуге тырысамыз, - саудагерді шыєарып салды да, баласын емес, јйелін шаќырып алып, мјн-жайды баяндайды. Сосын: 
- Бјйбіше, сен маєан тўрмыс ќўрмас бўрын немесе одан кейін Аллаћтыѕ харам еткен бір ісін істеп пе едіѕ. Дўрыстап ойланшы? – дейді.  
Сонда јйелі бір сјт ойланып отырып: 
- Айтпаќшы, осы баланы кґтергенімде лимонєа жерік болєаным бар еді. Лимон алуєа аќшам болмай, кґршініѕ ґсіп тўрєан лимонына кґзім тїсіп, лимонды тесіп, ішіндегі шырынын сорып ішкенім бар еді,-дейді.Сонда кґкірегі ояу, кґзі ашыќ кїйеуі:  
- Мінекей, баламыздыѕ ќылыєы осыдан екен єой,- деп јйеліне сол кґршісінен халалдыќ сўрауын бўйырады. Јйелі кґршісінен халалдыќ сўрап, олар келісім бергеннен кейін бала да јлгі ќылыєын сап тыйєан екен. 
Мінекей, ќадірлі мўсылман бауырлар. Осындай жайттар Ислам тарихында толып жатыр. Біраќ, осылардан єибрат алып амалєа асырарлыќ жїректе ќайрат болу керек. Бўл оќиєадан біздердіѕ јр ќашан, тіпті, јр кїні істейтін ґрескел ќателігімізді аѕєаруєа болады. Ґйткені біз, бала бір айыпты нјрсе істер болса, ґзімізді емес, дереу балаєа бас салып ўрысамыз. Керек болса ўрамыз да. Еш уаќыт ќателікті ґзімізден іздемейміз. Кейде осы ата-ананыѕ денесіндегі, басќа да кейбір ерекшеліктер, ГЕН арќылы балаєа айнымай ґтетіні ќазір бјрімізге мјлім болды. Бўдан тыс балаєа, ген арќылы ата-анадаєы аќаулардыѕ да ґтетінін кґбінесе ескере бермейміз. Мўныѕ соѕы да їлкен апатќа апаруы јбден мїмкін. 
Ќорыта айтќанда, болашаќ ќоєамымыздыѕ жарќын болуын ќалар болсаќ, бала тјрбиесіне кґѕіл бґлуіміз керек. Јрі бала тјрбиесін де кешікпестен, ќўрсаќтан бастауымыз керек. Бўлай болєанда ќўрсаќтыѕ таза, пјк болуы їшін де ґзімізді иманды ўстауымыз, тјрбиелеп таза ўстауымыз ќажет. Сїйген жарєа, махаббатќа кіршіксіз болуымыз тиіс. Ќоєамнан «зина» деген пјлені тїбірінен ќўртуымыз керек, ќўрметтілер