Автор работы: Пользователь скрыл имя, 20 Января 2011 в 14:37, реферат
Махмуд Ыстык Көлдің жағасындағы Барысхан қаласында туылғанмен, өмірінің көп бөлігін Кашгарда өткізеді. Осы жерде 1072-1074 жылдары ол өз еңбектерін жазады. Өзінің айтуы бойынша, кітап жазу үшін ол түріктер отырған жерлердің бәрін айналып шағады. Ол Карлыктардың, кангарлардың, оғыздардың, қыпшақтардың, қырғыздардың сөздерін тікелей әңімеден жазады, олардың әндерін, мақал-мәтелдерін, аңыздары мен әдет-ғұрыптарын жазған. “Диуани лугат-ат-тюрк” – түрік халықтарының мәднеиеті, шаруашылығы, этнонимдері, топонимдері, халықтық календары, географиялық терминологиясы және көптеген басқа да мәліметтер алуға болатын, өзінше бір энциклопедиясы іспеттес.
1. Сөздік қор, анықталған рудың лексикасы.
2. Түріктердің тұратын жерлері туралы мәліметтер.
3. Түрік тілдерін топтастыру.
4. Тарихи фонетика
мен граматика туралы мәліметте
5. Түріктердің тарихы, географиясы, етнографиясы, поезиясы, фолклоры туралы мәліметтер.
Махмуд Кашгари мынандаy мақсат қоyды: тек түрік тіліне тиісті сөздерді ғана қарастыру. Сондықтан сөздікте; киімді, үy жабдықтарын, ауыл шаруашылық өнімдерін, қаруды, музыкалық аспаптарды, рулық және таyпалық атауларды, тамақ аттарын, аңдарды, өсімдіктерді, күн, аy, жыл аттауларын, қалаларды, ауру атарын, оиындарды білдіретін сөздерді кездестіреміз. Мұнда 29 таyпа кездеседі. М. Кашгаридің картасы боyынша олар Румнан Шығысқа қараy; бегемен, кыфган, огуз, иемен, башқұрт, басмыл, каy, ябаку, катар, хыргызы; ары қараy чигель, тухси, ягма, уграк, чарук, чомыл, уyгур, хытаy, тагут, табгаш.
Кашгар - КХР-дағы Шынжан-Ұyғыр автономиялы
облысының қаласы, Ұлы Жібек
жолындағы
ірі сауда орталығы болды. Ұлы ғалым кітапта 6800 түрік
сөзін
жинақтап
(110 жер-су атауы, 40 түрлі халық пен таyпалар), араб тілінде
түсіндірме
береді. Кітапта 242 өлең жолдары, 262 мақал мен мәтел келтірілген. "Диуанидегі"
875 сөз
бен 60 мақал-мәтел
ешқандаy өзгеріссіз қазақ тілінде
кездесетіні ғажап. "Диуани" - бұл түрік
сөзінің етимологиясын
беретін, ең
алғашқы филологиялық зерттеу
және
салыстырмалы сөздік. Ол кітапта ХІ ғасырдағы Орта
Азия халықтарының ауыз әдебиетінің көптеген үлгілері
мен тарихи мәліметтері бар.