Автор работы: Пользователь скрыл имя, 25 Сентября 2017 в 14:01, реферат
Цішка Гартны - дзеяч беларускага нацыянальна-вызвольнага руху, пісьменнік, гісторык, дзяржаўны дзеяч. У 1917 г. адзін з лідэраў левага крыла Беларускай сацыялістычнай грамады, член Беларускага нацыянальнага камітэта. З 1918 г. сакратар Беларускага нацыянальнага камісарыята (Белнацкама), рэдактар яго друкаванага органа «Дзяньніца». Адзін з галоўных ініцыятараў абвяшчэння незалежнасці БССР. Старшыня Часовага ўрада Савецкай Беларусі - з 1 студзеня па 3 лютага 1919 г. Пасля гэтага працаваў рэдактарам цурчала «Полымя», дырэктарам Госиздательства БССР, у Інстытуце гісторыі АН Беларусі. Акадэмік АН БССР (1928). У 1931 г. абвінавачаны ў «нацыянал-дэмакратызмам», выключаны з партыі. У 1936 годзе арыштаваны органамі НКУС.
Захоплены хадой новага жыцця, ён усё сілы, усю энергію аддае працы ў рэўкама. У яго адна мэта ў жыцці - барацьба з ворагамі савецкай улады. У імя рэвалюцыі ён отназался ад лнчного шчасця. Сапраўднай ідэйна-мастацкай удачай ў зборніку «Трэскі іа хвалях» зьявіўся аднайменны аповяд, створаны аўтарам у 1923 году. Пісьменнік раскрывае яркую і праўдзівую старонку нз жыцця местачковай інтэлігенцыі ў першыя пасляваенныя гады мірнага будаўніцтва. Гэта быў перыяд ломкі старых поглядаў і ўяўленняў, час станаўлення новых перакананняў, класавага размежавання інтэлігенцыі. У аповедзе выдатна перададзены каларыт часу: частыя мітынгі н сходу ў халодных н пракураных пакоях * вострыя дыскусіі і спрэчкі ў вузкім коле сяброў.
Ц. Гартны знаходзіць яркія сатырычныя рыскі, каб пераканаўча даказаць: Броварка - гэта мізэрны баязлівец і эгаіст, трэска, якую закруціла на бурных хвалях рэвалюцыйных пераўтварэнняў. Вуснамі настаўніка Андрэя, з галавой акунуўшыся ў новае жыццё, пісьменнік выносіць прысуд усім Броваркам: «Сідар застаўся такім жа, якім восем дет назад спяваў на клірасе« Выратуй божа », а ў станавога« Божа цара захоўвай ».
Мелодыі гэтых гнюсных песень да гэтага часу гучаць у яго вушах ... Ён, відаць, думаў, што яны эвучат і над Викурами. Мы скончылі з гэтым. У нас звіняць зараз новыя песня».
Праблематыка твораў Т. Гартнага перыяду грамадзянскай вайны была падказана рэальнай рэчаіснасцю, і пры ўсіх іх мастацкіх недахопах, звязаных з працэсам росту малады савецкай літаратуры, лепшыя апавяданні нз зборніка «Трэскі на хвалях» з'явіліся значным крокам да сцвярджэння ў беларускай прозе ладу новага чалавека.
Другая кніга апавяданняў Цішкі Гартнага «Бярозы на шляху" (1927) азначала сабой далейшае пранікненне пісьменніка ва ўнутраны мвр савецкага чалавека і сведчыла пра рост яго мастацкага майстэрства. Замест схематычных вобразаў ранніх твораў, дзе чалавек часта надзяляўся толькі агульнымі сацыяльнымі рысамі, тут камуністы малююцца ў багацці і разнастайнасці пачуццяў, са сваімі непаўторнымі індывідуальнымі характарамі.
Тэмы фарміравання характару савецкага рабочага, яго актыўнага ўмяшання ў жыццё, непрымірымасці да безгаспадарчасці, творчай ініцыятывы паднятыя ў аповядзе «Гаспадар» (1928). У аповедзе «Непрыемны выпадак» (1931) раскрытая выхаваўчая роля заводскага калектыву, створаны цікавы вобраз рабочага-ўдарніка. У гэты перыяд Ц. Гартны піша апавяданні і серыю нарысаў аб працоўных буднях мінскага завода «Камунар», сабраныя ў кнігах «Яго гаворка зарніц» і «Наступ на Торн». Тады ж у яго нараджаецца задума напісаць раман з жыцця працоўнага класа, які, на жаль, пісьменніку не ўдалося ажыццявіць.
Нароўні з нарысамі і апавяданнямі з жыцця працоўнага класа Ц. Гартны ў пачатку 30-х гадоў напісаў некалькі твораў, прысвечаных будаўніцтву новай вёскі, калектывізацыі (аповесць «Зялёны шум», раман «Перегудов»).
Варта, таксама адзначыць той факт, што Ц. Гартны адным з першых у беларускай літаратуры выступіў з апавяданнямі на антыфашысцкую тэму, паказаў рэвалюцыйную барацьбу працоўнага класа і. інтэлігенцыі Германіі ( «Смерць Германа Вассермана», 1930, «Кветкі ў памыях» 1932 і інш.).
Зусім іншай сферы, чалавечай жыццядзейнасці прысвечаны апавяданне «Круты паварот» (193!). З вялікай эмацыйнай сілай адлюстраваў пісьменнік лёс таленавітага змагара-самародка ў дарэвалюцыйнай Расіі, калі спорт, мастацтва былі прыбытковымі галінамі для цёмных дзялкоў-антрэпрэнёры, а цыркавая арэна з'яўлялася зямлёй запаветнай для прайдзісветаў і махляроў. Бессаромна падманвалі публіка, калечыць душы радавых працаўнікоў мастацтва, заахвочваліся самыя нізкія чалавечыя інстынкты. Зразумелы жах, які адчувае Антось чавільні аж пры ўспамінах аб сваёй кар'еры цыркавога змагара. Ён лічыць вялікім шчасцем для сябе здабытую ва ўмовах новага жыцця магчымасць назаўжды парваць спрошлым. Пісьменнік-майстэрску паказвае. абмежаванасць свядомасці чалавека, скалечанага восьмнлетней практыкай цыркача, яго душэўную раздвоенасць, калі любоў да прыгажосці чалавечага цела, да сілы і спрыту, павага да складанага майстэрству спартсмена перамяжоўваюцца з невынішчальным агідай да тых умоў, у якія быў пастаўлены спорт у свеце нажывы. Цішка Гартны - аўтар буйнога эпічнага твора «Сокі цаліны» - першага беларускага рамана, асобныя кіраўніка якога друкаваліся яшчэ ў дарэвалюцыйны час. Першая кніга «Воля бацькі» выйшла ў 1922 годзе, скончаны раман у 1929 году.
Набліжэнне грозных падзей прымушае яго задумацца над лёсамі людзей, глыбей адчуць гора блізкіх; ён цяжка перажывае трагічную смерць Галі, забойства Рудольфа. Усё гэта надае Рыгору новыя, больш простыя і чалавечыя рысы.
Цікавыя і іншыя персанажы рамана. Шмат абаяння і сардэчнасці ў характары Зояй, з вялікай цеплынёй створаны вобраз маці Рыгора - Стэфаніі. Яркія і трапныя бытавыя дэталі знойдзеныя пісьменнікам для характарыстыкі заможных мяшчан.
Раман Т. Гартнага «Сокі цаліны» ўздымаў ст. беларускай прозе некранутыя пласты народнага жыцця, вылучаўся пастаноўкай важных сацыяльных праблем. Ажыццяўленне такога задумы патрабавала ад пісьменніка вялікага майстэрства тыпізацыі, высокай моўнай культуры, чаго іі заўсёды хапала ў поўнай меры стваральніку першага беларускага рамана, на гэта наклала адбітак на мастацкія вартасці твора.
Плённую літаратурную дзейнасць Цішка Гартны сумяшчаў з актыўнай грамадска-палітычнай і дзяржаўнай працай: ён быў членам ЦВК рэспублікі, рэдактарам газеты «Савецкая Беларусь», часопіса «Полымя», займаў адказныя пасады ў Белгосиздате, Народным камісарыяце асветы, Інстытуце беларускай культуры. З 1929 Цішка Гартны - акадэмік АН БССР.
Як мастак Т. Гартны своеасаблівы, няроўны і часцяком супярэчлівы. У яго творчасці выяўляліся, з аднаго боку, натуралістычныя, а з другога - публіцыстычныя тэндэнцыі з відавочна сацыялагічных ухілам. Напрыклад, чытач заўважыць, што. ў малюнку рэвалюцыйных падзей пісьменніка больш прыцягвае святочная бок таго, што адбываецца, а гэта, у сваю чаргу, вядзе да наіўнай рамантызацыя героя (апавяданні «Сёмка-інжынер», «Больш за ўсіх»). Цікавая паводле задумы тэма аднаўлення разбуранага сельскай гаспадаркі пры актыўным удзеле працоўнага класа ў аповесці «На новым месцы» засланяюць натуралістычнымі сцэнамі, сямейнай меладрамай. Парой эпічны тон апавядання, імкненне да драматызацыі дзеянні, да паглыбленага псіхалагізму пераходзяць у Гартнага ў залішнюю дэталізацыю, выклікаючы запаволенасць у развіцці сюжэту.
У малюнку людзей пісьменнік грэшыць прамалінейна, якая перашкаджае стварыць паўнакроўныя характары. У мове Гартнага часам дзіўным чынам спалучаюцца багатая народная лексіка з цяжкім, кніжным сінтаксісам і архаізмамі. Таму з вялікага, разнастайнага ў жанравым стаўленні спадчыны беларускага пісьменніка не ўсе вытрымала выпрабаванне часам, не ўсе захаваў да нашых дзён непаўторную свежасць і актуальнасць.Але лепшыя творы Цішкі Гартнага, засталіся годным мастацкім помнікам тых бурных рэвалюцыйных гадоў, калі савецкі народ, парваўшы з мінулым, узяўся за стварэнне новага жыцця і новага грамадства.
Творы
У сярэдзіне XX стагоддзя рознымі выданнямі выйшлі збору яго твораў.
Памёр Ц. Гартны 11 красавіка 1937 года
Памяць
У гонар Дзмітрыя Фёдаравіча Жылуновіча названы дзве вуліцы ў Мінску - вуліца Жылуновіча і вуліца Цішкі Гартнага. У 2004 годзе вуліца Т. Гартнага была перайменавана ў Яльніцкага. У Капылі - вуліца Жылуновіча. І ў горадзе Магілёў - вуліца Цішкі Гартнага.
Літаратура:
1.https://ru.wikipedia.org/
2. http://tishkagartnij.ru/
3. Клачко А.М. Цішка Гартны. Мн.: Выд-ва БДУ, 1961.
4. http://nasb.gov.by/rus/
Информация о работе Д. Жылуновіч - дзяржаўны дзеяч, рэдактар і публіцыст