Turbo Pascal программалау тілінің қосымша мүмкіндіктері

 

Кіріспе

Менің курстық жұмысымда Паскаль тілінің графиктің мүмкіндіктерін пайдаланып, әр түрлі графикалық элементтер салу және оның қасиеттеріне тоқтала кету болып табылады.

Паскаль тілін 1970 жылы швейцарияның Цюрих қаласындағы жоғары техникалық училищесінің профессоры Никлаус Вирт ұсынған. Ол бұл тілді дүние жүзінде алғаш болып есептеу машинасын ойлап жасаған ұлы француз ғалымы Блез Паскальдің құрметімен атаған.

1979 жылы қабылданған стандартты  Паскаль тілі басқа тілдерден  қалыспайды. Сондықтан да қазіргі кезде Паскаль тілі кез-келген саладағы күрделі есептерді шешу үшін қолданады.

Қазіргі кезде көп тараған қуатты бағдарламаалау жүйелерінің бірі – Турбо Паскаль жүйесі болып есептеледі. Бұл бағдарламаалау жүйесінің негізі ретінде Паскаль бағдарламамалау тілінің компиляторы алынған, сонымен қатар жүйе құрамына қолданушыға бағдарламамаларды теріп жазғанда, өңдегенде ыңғайлы болу үшін сервистік қызмет көрсететін қабықша (орта ) енгізілген. Бұл жүйедегі компилятор көмегімен жүзеге асыратын Паскаль бағдарламамалау тілін - Турбо Паскаль бағдарламамалау тілі, ал сервистік қабықшаны Турбо Паскаль ортасы деп атау келісілген.

 

 

 

 

 

1.  Turbo Pascal программалау тілінің қосымша  мүмкіндіктері

1.1  GRAPH модулі

Графиктік режимде жұмыс жасау үшін барлық керекті функциялар мен процедуралар GRAPH модуліне орналасады. Сондықтан графиктік программаның бірінші инструкциясы болып USES GRAPH болуы керек.  

Графиктік режимнің инициализациясы.

Программа экран бетіне графикті шығаруы үшін графиктік режимнің жұмысын инициализациялауын INITGRAPH процедурасы іске асырады. Ол төмендегідей болуы керек:

  INITGRAPH (GRAPH DRIVER, GRAPH MODE , PATH TO DRIVER);

GRAPH DRIVER (integer типі) параметрін-программамен қолданылып тұрған видеоадаптердің драйвері анықтайды, GRAPH MODE (integer типі) параметрін-видеожүйе жұмысының режимі, ал PATH TO DRIVER (string типі) параметрін-драйвердің дискіде орналасуы.

Есіңізде болсын: INITGRAPH процедурасының бірінші екі параметрі айнымалылардың аттары болуы керек.

TURBO PASCAL әр түрлі типті видеоадаптердің драйверлері BGI каталогында орналасады.

GRAPHRESULT функциясы арқылы графиктік режимнің инициализациясының нәтижесін тексеруге болады. Егер инициализация ойдағыдай іске асса, онда осы функция мәнді қайтарады, оның аталуы grOk тұрақтысына тең.

Жұмысты аяқтау алдында графиктік режимін тұрғызған программа әріптік-сандық режим жұмысын қайта тұрғызуы керек. Бұл CLOSEGRAPH процедурасының көмегімен жүзеге асады.

Есіңізде болсын: Егер компьютерде SVGA адаптері құрылған болса, онда графиктік режимнің инициализациялауында GRAPHDRIVER параметрінде мәлімет ретінде VGA тұрақтысын қолдану керек.

Графиктік программа экран мониторын бөлек нүктелер арқылы қарастырады. Олар пиксельдер деп аталады. Пиксельдердің экрандағы орны көлденең (х) және тігінен (у) координаталары арқылы беріледі. Жоғарғы сол пиксельдің координаталары (0,0). Пиксельдердің координаттары жоғарыдан төменге қарай, содан оңға қарай өседі. VGA стандартты режимін алайық. Оның экрандағы төменгі оң жүктесі (639, 479) координаталары.

 

1.2 Графика айныларының сызылу процедуралары.

 

Кез келген сурет, сызба, схема нүктелерден, бұрыштардан, доғалардан және т.б. тұрады. Экранда сурет пайда болуы үшін программа графикалық анайыларының сызылуын қамтамасыз етеді. Бұны іске асыратын шығару процедурасы. Процедура SetColor түстің шығарылуын қамтамасыз етеді. Мәселен, инструкция SetColor (4) графиктік анайының шығару түсі қара екенін білдіреді.

Есінізде болсын: Палитра дегеніміз-түстердің жи

ыны. Әр түс палитрада өзінің нөмірімен беріледі. Сондықтан әр түрлі палитраларда бір нөмірге түрлі түстер сай болуы мүмкін.

Тұрақты	Түс	Түс номері
Black	Қара	0
Blue	Көк (қою)	1
Green	Жасыл	2
Cyan	Теңіз түсті	3
Red	Қызыл	4
Magenta	Көгілдір	5
Brown	Қоңыр	6
Light gray	Ашық сұры	7
Dark gray	Сұры	8
Light blue	Ашық көк	9
Light green	Ашық жасыл	10
Light cyan	Ашық	11
Light red	Ашық қызыл	12
Light magenta	Ашық көгілдір	13
Yellow	Сары	14
White	Ақ	15

 

Монитордың экранында нүкте пайда болуы үшін PutPixel процедурасын шақыру керек, параметрлер ретінде сол нүктенің координаталары мен түсін көрсету қажет. Мысалы, бұл инструкцияның орындалуы нәтижесінде экранның ортасында қызыл нүкте пайда болады: PutPixel (320, 240, Red)

 

1.3 Облыстарды сызу процедуралары.

 

Дөңгелектердің сызылуы Circle процедурасын шақыру арқылы іске асады:

Circle (x, y, r);

x пен y -дөңгелектердің центрінің  координаталары.

r-радиус.

Ellipse процедурасы арқылы элипсті сала аламыз. Осы процедураның шақырылуы жалпы түрде былай беріледі:

Ellipse (x,y, бастапқы бұрыш, соңғы бұрыш, радиус Х, радиус У);

Мұндағы х пен у-элипстің центральді нүктенің координаталары, бастапқы бұрыш, соңғы бұрыш параметрлері бастапқы және соңғы элипс нүктелердің дөңгелек координаталарын береді, бастапқы нүктесінен соңғы нүктесіне қарай сағт тіліне қарсы, радиус х және радиус у-көлденең және тікөлденең және тіадиусы. Мәселен, Ellipse (100, 100, 0, 360, 20, 50) инструкциясы толық элипс сызып тастайды, Ellipse (100, 100, 0, 180, 20, 50) инструкциясы-жоғарғы жартысын, ал Ellipse (100, 100,  180, 0, 20, 50)  инструкциясы-төменгі жартысын.

Радиус Х пен радиус У тең болған жағдайда процедура Ellipse дөңгелекті сызып тастайды.

Retangle процедурасы тікбұрышты сызуға мүмкіндік береді. Шақыру инструкциясы былайша:

Retangle (x1, x2, y1, y2);

х1 мен у1-тікбұрыштың жоғарғы сол бұрыштың координаталары.

х2 мен у2-тікбұрыштың төменгі оң бұрыштың координаталары. Мәселен, Retangle (0, 0, GetMax x, GetMax y); инструкциясы экранның жұмыс облыстың жақтауын сызып тастайды. Мұндағы GetMax x және GetMax y-функция аттары, олардың мәндері х пен у кординаталарының ең үлкен мәніне тең. Circle процедурасы, Ellipse және Rectangle сәйкес фигураларды сызып тастайды. Қажетті түсті SetColor процедурасын шақырып орнатуға, ал керек стильді- Setline Style процедурасын шақырып орнатуға болады.

Тікбұрыш. Bar процедурасын қолданамыз. Бұл процедура арқылы экранға тікбұрыш сыза аламыз. Жалпы түрде шақыру процедурасының инструкциясы былайша көрсетіледі:

Bar (x1, y1, x2, y2);

х1 және y1 тікбұрыштың жоғарғы сол бұрышын, ал х2 және у2-төмеңгі оң бұрышын береді.

Көлемді тікбұрыш. Bar 3d (x1, y1, x2, y2, тереңдігі, жоғары шекарасы). х1 және у1 параметрлері жоғарғы сол орналасуын береді, ал х2 мен у2-төменгі оң. Тереңдігі параметрі алдыңғы және артқы паралелепипедтің шектерінің ара-қашықтығын береді, ал жоғарғы шекара параметрі (Boolean типі) паралелепипедтің артқы шектердің жоғарғы шекарасын сызудың керектігін анықтайды.

Сектор жєне дµњгелекті PieSlice процедурасы сызады және толтырады. PieSlice (x, y, бұрыш 1, бұрыш 2, радиус), х, у параметрлері сектор центрінің орналасуын береді. Бұрыш 1 және бұрыш 2 секторды шектейтін тікбұрышты береді, ал радиус параметрі-сектор радиусын. Көлдеңен кесінді нөльдік бұрышқа сай.

Бұрыш 1=0, бұрыш 2=360, онда PieSlice процедурасы дөңгелек сызады

Элипстік секторды сызатын Sector процедурасы. Процедураның шақыру инструкциясы:

Sector (х, у, бұрыш 1, бұрыш 2. радиус х, радиус у);

х пен у параметрлері сектордың центрінің орналасуын береді. Бұрыш 1, бұрыш 2 тікбұрышты береді, олар секторды шектейді. Параметр радиус Х-х осі бойынша радиус береді. Ал радиус У-у осі бойынша эллипс нольдік бұрышқа сай келетіні бұл көлденең қима  (x,y) нүктесінен басталып өсу жағына х координатасына қарай бағытталған. Бұрыш 1=0, бұрыш 2=360, Sector процедурасы толық эллипс сызады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Есептер:

Есеп №1.

Берілгені: Мониторға нүкте (қызыл) шығару.

PutPixel (320, 240, Red)

Program oscillators;

Uses graph, graphs, CRT;

X, y, t, h, Omega X, Omega Y: Extended;

Sx, sy: integer;

Begin

Writeln (х бойынша толқудың жиілігін еңгіз:);

Readlyn (OmegaX);

Writeln (у бойынша толқудың жиілігін еңгіз:);

Readln (OmegaY);

Open graph;

Set Bk Color (Blue);

Sx: =GetmaxX div 3-10

Sy: =GetmaxY div 3-10

T: =0

H: =0,001;

Repeat

X: = sin (OmegaX*t);

Y: = cos (OmegaY*t);

T: =t+h;

delay(s);

Putpixel (gx(x, sx), gy(y, sy), yellow);

Until keypressed;

Readln; close graph;

end.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Есеп №2.

Берілгені: Экранға кез келген фамилия мен аты шығу керек.

Program oscs;

         Uses CRT;

Var    x, y: integer;

Begin textbackground (write);

Cbrser;

X: = 40;

Y: = 13;

Textbackground (green);

Textcdor (magenta);

Goboxy(x, y);

Write(‘Samratova’);

Write (‘Mira’);

Readln;

End.

 

Есеп №3.

Program tors;

Uses Graph, crt;

Const

R=50;

Dx=1000;

Var

D,m,e,k: integer;

Xasp, yasp: word;

Begin

D:=Detect;

InitGraph(d, m, ‘ ’);

E:= GraphResult;

If e < > gr Ok then

Writeln (Graph ErrorMsg (e) );

Else

Begin

GetAspectRatio (xasp, yasp);

Fork:= 0 to 20 do

Begin

GetAspectRatio (xasp+k* dx, yasp);

Circle (GetmaxX div 2, GetmaxY div 2, R) end;

:f  Readkey=  0 then k:= ord (Readkey);

CloseGraph;

End ;

End.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Көптеген жылдар бойы алгоритмге деген қызығушылық өсу үстінде. Ол ғылымдардың зертеуі бойынша экономикада техникада және көптеген орындарда есептеуіш машиналарды қолданумен байланысты. Информатика курсында түйінді мәселелердің бірі зерттелінетін процестің алгоритмін компьютерде жүзеге асыратын программа құру болып табылады. Зерттелінетін процестің немесе объектінің ақпараттық моделіне сәйкес  құрылған және ақпаратты электронды есептеуіш машинада (ЭЕМ да) өңдеу алгоритмін жазу үшін арнаулы программалау жүйелері қолданылады.

Тақырыпта айтылғандай жұмыс жасау барысында Turbo Pascal программалау тілі қолданылады. Бұл тақырыпты программада пайдаланылатын мәліметтер мен шамалардың мәндерін Турбо Паскаль мәліметтер типтерінің түрлеріне салып есептер шығару және типтер туралы толығырақ түсініп, осы курстық жұмыс тақырыбын толық ашып көрсету мақсатында таңдалынған.

Турбо Паскаль ортасындағы мәліметтер типтері – бұл өте ауқымды тақырып. Ол үлкен екі бөлімге бөлінеді. Біріншісі, қарапайым тип, екіншісі, құрылымдық тип. Негізгі бөлімде құрылымдық тип қарастырылады.

Құрылымдық типтердің өзі төртке бөлінеді. Олар: массивтер (array), файлдар (file), жиындар (set), жазбалар (record).

Оқу құралын жазу барысында, материалдық түсінікті қарапайым тілмен берілуіне және оны іс жүзінде қолдану мүмкіншілігін мысал есептер көмегімен көрсетуге басты назар аударылды.

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Зуев Е.А. Программирование на  языке Turbo Pascal 6.0, 7.0 -М.: Радио и связь, 1993.

2. Пикулин В.В. Алгоритмизация и  разработка программ на ТУРБО    ПАСКАЛЕ.Методические указания к курсовому проектированию по дисциплине "Основы алгоритмизация и языки программирования", Пенза,1996г.

3. Йенсен К., Вирт Н.Паскаль: руководство  для пользователя. -М.: Финансы и  статистика, 1989.

4. Белецкий Я. Турбо Паскаль с  графикой для персональных компьютеров. - М.: Машиностроение, 1991.  
5. Сергиевский М.В., Шалашов А.В. ТУРБО ПАСКАЛЬ 7.0. Язык, Среда программирования:- М: Машиностроение,1994 
6. Форсайт Р. Паскаль для всех, перевод с английского М: Машиностроение, 1986 
7. Фаронов В.В. ТУРБО ПАСКАЛЬ 7.0. Начальный курс. Учебное пособие.-М: Нолидж, 1997

8. Брябрин В.Н. Программное обеспечение  персональных ЭВМ. -М.: Наука, 1988.

9. Васюкова Н.Д., Тюляева В.В. Практикум  по основам программирования. Язык Паскаль: Учеб. пособие. - М.: Высш. шк.. 1991.

10. Вирт Н. Алгоритмы + структуры  данных = программы. - М.:

Мир, 1985.

11. Голенков   ЕЛ., Данилина   Н.П.,   Кутепова   Л.А. Программирование задач на языке Паскаль в среде ОС ЕС: Метод. указания. - Пенза: Пенз. политехн. ин-т, 1989.

12. Зуев Е.А. Язык программирования Turbo Pascal 6.0. - М.:

Унитех, 1992.