Бухгалтерлік есептің мәні мен мазмұны. Оны ұйымдастыру принциптері

Сенімді, табысты  және ұтымды жүмыс жүргізетін арнаның өзі өндірушінің, көзге «көрінбейтін» қосымша капиталын қалыптастырады. Кейде соған қарамай фирма өзінің өткізу арнасын ұйымдастырады. Фирма тауарды өткізу жұмысымен өзі айналысады, егерде:

•  сатылатын  тауар көлемі, одан түскен түсім  өткізу арналарына жұмсалатын шығындарды ақтайтын болса;

•  тұтынушылар саны шағын болса және олар топтасып бір жерде орналасқан болса;

•  сатылған тауардың өзі мамандандырылған жоғары дәрежелі сервис қызметін талап етсе;

•    өткізу нарығында фирманың өз қоймалары жеткілікті болса;

•  тұтыну қызметі жағынан және техникалық қасиеттері бойынша тар мамандандырылған тауарлар өндіріп, сатуға ұсынылса;

•  тауар бағасы жиі өзгере отырып, баға саясаты  тез арада өзгерістер енгізуді талап  етсе;

•  өндірілген тауардың конструкциясына жиі өзгерістер енгізуді нарық талап етсе. Бұл жағдайда өндіруші тауарды сатумен тікелей өзі айналысса, ұтымды болмақ.

3. Өткізу процесінде  дәстүрлі делдалдар әдетте көтерме және бөлшек саудада әрекет жасайды.

Көтерме сауда дегеніміз - тауарды одан әрі сату үшін, немесе сатып алушының кәсіптік әрекетінде тауарды ңолдану үшін тауар саудасы болады. Көтерме сауданың атқаратын мынадай қызметтері анықталған:

•  өндірушілерге  тауарларын ңысңа және тиімді байланыс жолымен өткізуге көмектеседі;

■ білікті сауда көсібі мамандары арңылы жү"мыс жүргізеді;

•   өндірушіге жөне бөлшек сауда саласына марке-тингтік  және техникалың ңолдау көрсетеді;

•  түтынушыларға  қажетті тауар ассортиментін  аның-тап жеткізеді;

•  тауарды  дүрыс сақтау үшін материалдық негізін жасайды;

•  тауардың жоғалу, бүзылу тәуекелдігін өзіне алады. Кетерме сауданы ұйымдастырудың үш нүсқасы болады: өндірушілер көтерме саудасы, коммерциялық көтерме сауда жөне сауда агенттері мен брокерлер арқылы жүретін көтерме сауда.

Өндірушілер көтерме  саудасы. Егер де өндірушілер өздері көтерме саудамен айналысса, барлық сауда қызметтерін өздері атқарады. Мұнда сауда олардың өткізу кеңселері немесе дербес бөлімшелері арқылы жүргізіледі. Өндірушінің өткізу кеңсесі өндірістің өзінде, не базарға (рынок) жаңын жерде орналасады және тауар қорын жасамайды. Ал оның дербес бөлімшесінде өнімді сатумен қатар, тауарды сақтау үшін қоймалар жасалады.

Коммерциялық  көтерме сауда. Коммерциялық көтерме саудамен шұғылданатын ұйымдар тауарды қайта сату үшін сатып алады. Демек ол ұйымдарға тауарға деген меншік қүқығы ауысады.

Бұл ұйымдар көрсететін қызметіне байланысты толық немесе шектелген жұмыстарды атқарады. Толық қызмет көрсететін коммерциялық кетерме сауда ұйымдары тауар ассортиментін белгілі жерде жинайды, сауда несиесін қамтамасыз етеді, тауарды қоймаларда сақтаумен және оны жеткізумен шұғылданады, зерттеу және жоспарлау жұмыстарын жүргізуге көмектеседі. Ал шектеулі қызмет көрсететін коммерциялық көтерме сау-да ұйымдарының атқаратын жұмыстары шамалы болады. Олар зерттеу және жоспарлау жұмыстарына араласпайды және несие бере алмайды.

Агенттер  мен брокерлер арқылы жүретін көтерме сауда. Агенттер мен брокерлер әр түрлі көтерме сауда жұмыстарын орындайды. Алайда, оларда тауарға деген меншік құқығы болмайды. Олар сыйақысын сату көлеміне байланысты пайызбенен алады.

Бөлшек  саудасы тауарды  дара тұтыну үшін түпкі тұтынушыларға оны сату қызметін орындайды. Бөлшек саудасы мына жұмыстарды атқарады:

•  тауарды  сұрыптау процесіне қатысады;

•   жарнама, жайма сөре және сауда қызметкерлері арқылы тұтынушыға ақпарат береді;

•  тауарды  сақтау, оған баға белгілеуді қамтамасыз етеді;

•  сауда шартын соңына дейін орындауды қамтамасыз етеді.

Бөлшек сауда  процесін екі топқа бөліп қарастыруға  болады: дүкен арқылы жөне дүкенсіз жүргізілетін бөлшек сауда. Дүкен арқылы жүргізілетін бөлшек саудаға алуан түрлі дүкендер тартылады. Олардың ішінде мына дүкен түрлері кең тараған:

Мамандандырылған дүкендер белгілі бір тауар тобын сатумен айналысады (жиһаздар, радиотауарлары, спорт тауарлары, т.б. дүкендер).

Арнайы мамандандырылган дүкендер тауар тобының белгілі түрін ғана сатады (мектеп жиһаздары , радиоқабылдағыштар, аңшылар тауарлары, т.б. дүкендері).

Құрама дүкені ұқсас сұранысқа сәйкес немесе тұтынушылардың тиісті тобына арналған тауарларды сатады (кітап, нан дүкені).

Әмбебап дүкен әр түрлі тауар топтарын мамандандырылған бөлімдерде сатады.

Аралас  тауарлы дүкен мамандандырылған бөлімдерін құрмай әр түрлі тауарлар топтарын сатады.

Дүкенсіз бөлшек сауданы әдетте дүкеннен тыс мына өдістер арқылы жүргізеді:

Сауда автоматтары аркылы металл тиындарын пайдалана отырып сауда жүргізеді. Автоматтар дүкеннің сыртында көшеде орналасады.

Тұтынушының үйінде тікелей тауарлар сатылады. Әдетте бүл әдіспен косметика, сүт өнімдері, газеттер, т.б. тауарлар сатылады.

Тікелей тауарды өткізу әдісінде тұтынушы арнайы алдын ала байланыс жасамай-ақ пошта немесе телефон жарнамасы жөне теледидар, радио, журналдардың ақпараты арқылы өзіне қажет тауарға тапсырыс беріп сауда жасайды.

4. Өткізу стратегиясын белгілеу кезінде фирма төмендегі факторларды есепке алады:

•  түпкі тұтынушылардың ерекшеліктері;

•  өзінің әлеуметтік мүмкіндіктері;

•  тауардың көрсеткіштері;

•  бәсеке деңгейі  жөне бәсекелестердің өткізу саясаты;

•  нарықтың ерекшеліктері және сипаты;

•  әр түрлі өткізу жүйелеріндегі қалыптасқан салыстырмалы баға.

Өткізу стратегиясын жетілдіру жөне жүзеге асыру мына сүраңтарды шешуді қажет етеді:

•  өткізу арнасын  дәл таңдап белгілеу;

•  оңтайлы  өткізу әдісін таңдау;

•  делдалдарды  дұрыс таңдау жөне олармен ұтымды жұмыс жасау түрін анықтау;

•  сервис қызметін тартымды және тиімді ұйымдастыру.

Фирма нарықта  қанша делдалды пайдаланатынын шешіп, төмендегі көрсетілген өткізу стратегияларының бірін таңдап алады. Жалпы алғанда  маркетингте келесі өткізу стратегиялары  қолданылады:

•  қарқынды өткізу;                                                     

•  іріктеу  стратегиясы;

•  эксклюзивті өткізу.

Қарқынды өткізу стратегиясында фирма нарықты максималды қамту үшін және сату көлемін молынан  көбейту үшін мүмкіндіктері ең жоғары сауда орындарын таңдайды. Бұл стратегия әдетте күнделікті сұраныстағы тауарларды, шикізаттарды өткізу үшін көбірек қолданылады .

Іріктеп өткізу жүйесінде өндіруші іске қосатын барлық делдалдарды қолданбайды. Бұл стратегияда баға мен тауар қасиеттерін салыстыра отырып, тұтынушының таңдамалы өнімдерін өткізуге қолайлы жағдай туғызады.Мұнда бірнеше таңдау өлшемдері қолданылады:

•  сату көлемі арқылы белгіленетін фирма мөлшері;

•  өткізу қызметінің сапасы;

•  өткізушінің техника жағынан құзыреттілігі және жабдықталуы.

Эксклюзивті өткізу стратегиясы іріктеп өткізудің бір түрі болады. Тауар таңбасын белгілеу аумағында тек бір сатушыға ғана әрекет жасауға рұқсат беріледі. Бұл стратегияның ұтымды болуы тауардың жоғары деңгейде сапалы болуына және соған сәйкес өндіруші саясат

жүргізіп, тауарды саралауына байланысты болады. Эксклюзивті өткізудің ерекше түрі франшиза болады.

Франшиза дегеніміз - ол тұтыну тауарларын және қызметтерін тікелей өткізуге арналған маркетингтік жүйе. Мұнда бір фирма екінші фирмамен нақты бизнесі шектелген аумақта белгілі шарттар бойынша нақты таңбалы тауарға байланысты ұзақ мерзімге бағытталған келісімді қарым-қатынас жүргізу құқығын алады.

Франшизаның төрт түрі болады:

1.  Өндіруші

бөлшек сауда  арасындағы франшиза;

2.  Өндіруші  мен көтерме сауда арасындағы  франшиза;

3.  Көтерме  жөне бөлшек сауда араларындағы франшиза;

4.  Қызмет  көрсететін фирмамен дистрибьютор араларындағы франшиза.

Франшиза сатушыға да, сатып алушыға да әр түрлі ұтымды жағдай жасайды. Франшизердің ұтатын жағы мыналар:

■ маркетинг  жүйесін бақылау ісін кемітпей сақтап, капитал көзіне қол жеткізеді;

•  тұрақты шығындардан құтылады;

•   жергілікті тұтынушы тұрғындарымен әрекет жасайды;

•  сатудың  көлемін тез арада ұлғайтады.

Ал франшизаны сатып алушының ұтатын жері мыналар:

•   франшизер  қолданыстағы, өтімді таңба бейнесін пайдаланады;

•  франшизердің жақсы атағын, тәжірибесін, кепілдемесін пайдаланады;

•   бастапқы жұмысты аз капиталмен бастауға мүмкіндік алады;

•  үлкен ұйым құрамына кірумен бірге өзінің жеке бизнесін бастауға мүмкіндік алады;

•   франшизер бастапқы және одан кейінгі ағынды (үздіксіз) әрекетте көмек көрсетеді.

Бастапқы әрекет дегеніміз: нарықты зерттеу, сауда орнын, түрін айқындау, жұмысқа қызметкерлерді  қабылдау сәттері. Ал ағынды әрекетке жұмыс жүргізуді бақылау, жарнамалық материалдарды әзірлеу, тауар сапасын тексеру, маркетингтік ақпаратты сараптау арқылы көмек беру жұмыстары жатады.

Франчайзинг - жемісті қызмет етіп тұрған бизнесті ұлғайтудың балама тәсілдерінің бірі. Франшизалар әдетте екі нұсқада әрекет етеді. Франчайзингтер бір ғана аумаққа иелік ету құқығын сатып алады немесе аймақты дамытудың Бас лицензиясын (франшизасын, яғни, берілген географиялық аймақ шеңберінде субфраншизалар бере отырып көбірек аумаққа тарату құқығын) сатып алады.

+Жарнама түрлері және оның атқаратын қызметі және оның сатылары мен тарату құралдары

Маркетинг коммуникациясы кәсіпорынның өндіріс-өткізу жүйесінде  маңызды орын алады. Коммуникация дегеніміз - тауарлар, қызметтер туралы хабарландыру. Тауарға деген тұтынушының сенімін күшейту үшін фирманың қолданатын әдістері: жарнама, арнайы сату, өтімді ынталандыру және қоғаммен байланыс. Коммуникация элементтерін дұрыс қолдану арқылы нарықта тауарды ұтымды жылжытуға болады.

1. Жарнама дегеніміз - белгілі тапсырыс берушінің атынан тауарды тартымды көрсетуге және оны сатып алушыға таныстыру арқылы өткізуге бағытталған ақылы қызмет. «Жарнама» латын тілінен аударғанда «жар салу» (reclamer) ұғымын білдіреді.

Жарнаманың  ерекшеліктері:

• қоғамдық сипатта болады;

•  үгіттеуге  қаражат ңабілеті жеткілікті сатушы жарнама арқылы өзінің хабарландыруын бірнеше рет қайталайалады;

•   мәнерлік,түс, дыбыс, қаріп арқылы тауарды тартымды қылуға болады.

Жарнаманың атқаратын қызметтері (функциялары):

1)  экономикалық - сұранысты қалыптастыру, өтімді ынталандыру, тұтынушыларға тауарларды алғызуды тездету;

2)  ақпараттық - тұтынушыларды өндірушілер туралы және олардың тауарлары туралы аңпаратпен қамтамасыз ету;

3)  коммуникациялық - маркетинг зерттеулері кезінде қолданылатын сауалнама, тұтынушылар пікірлерін жинау, тауар өтімін ынталандыру арқылы жарнама нарық пен тұтынушының байланысын қамтамасыз етеді;

4)  бақылау  - нарықтағы өнімдердің жылжуын бақылауға мүмкіндік береді;

5)  сұранысты басқару - нақты тұтынушылар топтарына көзделген әсер ету жолдарын табуға мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылған жарнаманың функциялары оның сипатын көрсетеді және жеке түрлерін бөліп талдауды қажет етеді:

•  жеткізу  әдістеріне қарай:

а) «қатаң» - қысқа мерзімді, агрессияшыл;

6) «жайлы» - тауар  айналысында қолайлы жағдай тудырады;

•  жарнама  берушілеріне қарай:

а) өндірушінің  атынан жүргізілетін - коммерциялық әрекетке байланысты;

б) жеке адамдар  атынан жүргізілетін - хабарландыру сипатьшда  болады;

•  тұтынушыға әсер етуіне қарай:

а) оңтайлы - әлуетті  тұтынушының ақыл-ойына әсер етеді;